Zapis audycji radiowej z udziałem Członków Związku Szlachty Polskiej - pp. Henryka Grocholskiego i Adama A. Pszczółkowskiego, której tematem była Szlachta Polska [time 26:19].

Chciałbym powrócić do Jakuba Żmijewskiego h. Bolesta opisanego w Kalendarium pod datą 27 listopada 2014 roku. Trochę „nad nim posiedziałem” i na podstawie dostępnych źródeł tak to ułożyłem:

W 1440 roku, sędziwy już wtedy Trojan ze Żmijewa [ziemia zawkrzeńska]- kupuje ziemię pod wieś Kurpie od Jana [sędzia łomżyński] – dziedzica Troszyna, Opinogóry i Bacze. Jan także pochodzi z Boleściców i jest synem Racibora z Chamska [skarbnik Księcia Janusza]. Jego bracia to Nadbor (*ok.1360) [chorąży ciechanowski w latach 1397-1420; brał udział w bitwie pod Grunwaldem, cześnik ciechanowski w latach 1421-1433] i Pomścibor [m.in.: podkomorzy  ciechanowski w latach 1427-1436, cześnik ciechanowski w latach 1431-1432, kasztelan liwski w 1434r.]
W 1442 roku Jan jest fundatorem kościoła w Troszynie, a nowa parafia obejmuje również wieś Kurpie. W „Kartotece powiatu ostrołęckiego w średniowieczu” [dot. wsi Kurpie] odnajduję zapis z 1442 roku - „Do nowoufundowanej parafii Troszyn przez Jana, dziedzica de Troszyn należą wsie Troszyn, i inne jego wsie oraz wieś braci Kurpie” - który może wskazywać, że Trojan był bratem stryjecznym Jana z Troszyna!?
Jeśli tak, to mamy potwierdzenie na to, że Ben ze Żmijewa, który otrzymał wraz z synowcami [m.in. Trojan] przywilej od księcia Siemowita III w 1378 roku, pochodzi z rodu Boleściców i jest rodzonym bratem ww. Racibora z Chamska!?
Synowiec Bena - Trojan, umiera ok. 1442 roku i pozostawia po sobie co najmniej trzech synów: Wawrzyńca i Mikołaja [dziedziców wsi Kurpie - przyjmują nazwisko Kurpiewski] oraz Jakuba Nadbora [używał pierwszego imienia; dziedziczył w Kurpie, Gumowie oraz Żmijewie Mancz i od tych dóbr przyjmuje nazwisko Żmijewski; urodzony w Żmijewie (par. żmijewska) i tam potwierdzony w 1419r. MKsM3, k.16].  To właśnie on otrzymuje potwierdzenie w 1472 roku - „przywileju rodowego Boleściców z 1408 roku”.  Jakub zostaje zabity w 1475 roku. Pozostawia po sobie w Żmijewie Mancz – co najmniej dwóch synów, tj. Jana i Nadbora.

Dzisiaj przybliżę, nieco już zapomnianą, powieściopisarkę Eugenię Żmijewską i chociaż obecnie trudno stwierdzić czy ma Ona powiązania ze Żmijewem [jeśli tak, to zapewne bardzo odległe i być może sięgające XVI stulecia], to z całą pewnością jej postać, jak i jej twórczość jest godna uwagi. Eugenia urodziła się w 1865 pod Humaniem [obecnie środkowa Ukraina], a zmarła 14 czerwca 1923 w Warszawie. Zajmowała się również publicystyką i tłumaczeniami literatury angielsko i francuskojęzycznej. Była jedną z założycieli Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich. Autorką między innymi: „Z pamiętnika instytutki”,  „Dola”,  „Serduszko”, „Młodzi”, „Car i unitka”, „Z pamiętnika niedoszłej literatki”, „Z daleka i z bliska”, „Skauci” oraz „Polak obywatel I. Paderewski”.
Tak o niej pisała Eliza Orzeszkowa „…przyczynia się do budzenia ze snu sumienia świata. I słowa te piszę dlatego, aby utalentowanej autorce … jej zamiarom przyszłości, drogom jej myśli, serca i talentu, z całego serca powiedzieć: Szczęść Boże!”.
Poniżej prezentuję jej krótkie opowiadanie „50 karbowańców (z życia wiejskiego)”, jakie ukazało się w  „Literatura i Sztuka”, dodatku do Dziennika Poznańskiego.

Pojawiły się nowe fakty dotyczące Edwarda Stefana Żmijewskiego dicti Kuc (s. Mikołaja) [patrz Korzybie], opisanego na str. 179 w „Historii naszych rodów od XVIII wieku”!

W 1903 roku Edward Stefan żeni się z panną Eugenią Onyszko (c. Antoniego i Pauliny ze Szmytów) urodzoną w Opinogórze Hrabskiej w 1885 roku. W 1907 roku w Zygmuntowie k/ Opinogóry Górnej, gdzie Edward Stefan jest Ekonomem (tak jak jego dziadek i ojciec), rodzi się ich jedyne dziecko – córka Józefa Halina. Dotychczas znana mi jedynie z imienia Halina! Wychodzi ona za mąż w 1925 roku w Ciechanowie za Stanisława Gacha.

Najstarsi przodkowie Julianny Domicelli, do których dotarłem dziedziczyli wsie Rogienice i Ogarka  [ciekawostką jest fakt, że w latach 1630- 1670 należały one do rodu ŻMIJEWSKICH !]. Wsie te położone są blisko Chęcin [to ponad 300 km od Żmijewa!]. Mniej więcej od 1759 roku dobra te należą już do Jana Czaplickiego (*ok.1740)– [chorąży; członek Bractwa Różańcowego w Chęcinach]. Być może pierwotnie należały one do Maryanny ze [Steckich?], która zostaje żoną Jana. Małżonkowie w 1774 roku ofiarowują kościołowi w Bolminie złoty kielich, dokonują także przebudowy miejscowego Dworu. Doczekali się wspólnie co najmniej trójki synów, tj. Michała dziedzica wsi Stanowiska w powiecie chęcińskim [1773 wiceregent grodzki chęciński; 1785 komornik graniczny sandomierski; 1793 skarbnik chęciński; kawaler Orderu św. Stanisława], Antoniego Sebastiana dziedzica wsi Bolmino [w 1775 roku miecznik ciechanowski; 1777 subdelegat grodzki chęciński; 1784-85 skarbnik chęciński; 1785-94 wojski mniejszy chęciński] oraz Jakuba [1809 burgrabia ziemi ciechanowskiej]. Przed 1791 rokiem umiera jego żona Maryanna, a owdowiały Jan odchodzi w 1772 roku.

Dziadek Julianny Domicelli, Jakub (*1749) w dorosłym życiu żeni się z Bogumiłą z Czaplickich. Dziedziczy w Ulatowie Adamach i tu rodzą się ich dzieci: Antonina, Rozalia, Jan Chryzostom, Michał, Tomasz [dzierżawca dóbr Grądy, w powiecie pułtuskim] oraz Marcyjan.  

Ich syn Jan Chryzostom to ojciec Julianny Domicelli! Urodził się w 1792 roku. W 1823 roku w Dzierzgowie [szczegóły w kolejnym wpisie- poniżej] jego żoną zostaje Maryanna z Kłokockich h. Nałęcz [c. Szymona i Zuzanny]. Jan zabiera swoją żonę do Ulatowa Adamów, gdzie rodzą się ich dzieci: Józef Maciej, Franciszek Andrzej, Zuzanna Maryanna, Karol Paweł, Felicjan i najmłodsza córka Julianna Zuzanna. Jan Chryzostom wraz z braćmi udowodnił w 1838 roku swoje szlachectwo przed Heroldią Królestwa Polskiego. Wraz z Janem i jego rodziną, w Ulatowie mieszkała jego siostra Rozalia, pozostająca w stanie bezżennym. Zagadkowa jest śmierć tego rodzeństwa! Oboje umierają w 1855 roku – Rozalia 9 czerwca, a Jan następnego dnia! Jego małżonka, Maryanna z Kłokockich Czaplicka, umiera w wieku siedemdziesięciu lat w 1874 roku.

Szymon z Zuzanną doczekali się co najmniej sześciorga dzieci, tj. synów: Ignacego (*1784; pominięty przez Bonieckiego), Ksawerego (*1789 Grujec/ Grójec)- późniejszego właściciela Łęgu Brzozowego, Alojzego (*1791 Grujec/ Grójec  +1859) – oficera wojsk rosyjskich, Stanisława Kostkę (*1792 Grujec/ Grójec)- późniejszy właściciel Gadomca oraz Pawła Wincentego (*1799 Łęg Brzozowy +1857)- Dziedziczącego w Łęgu; W 1845 roku nabył zadłużony majątek w Żarnowcu. Po jego śmierci spadkobiercy pozbywają się dóbr. W kolejnych latach właścicielem części dominium żarnowieckiego staje się Walennty Grzybowski- ojciec Władysława, czyli męża Heleny Skowrońskiej (c. Józefy ze Żmijewskich dicti Kuc - patrz Korzybie); Warto w tym miejscu wspomnieć, że wnuczka Pawła Kłokockiego- Helena wychodzi za mąż za Władysława Hrabiego Zamoyskiego h. Jelita (*1915 Kijów  +2001 Kanada). Synowie Szymona potwierdzają swoje szlachectwo przed Heroldią Królestwa Polskiego w latach 1839-42. Jako ostatnie dziecko z tego związku przychodzi na świat w 1802 roku w Łęgu Brzozowym, omawiana Maryanna.

Szymon Kłokocki umiera w wieku 75 lat - 7 kwietnia 1809 roku w swoich dobrach - w Łęgu Brzozowym. Data i miejsce śmierci jego żony Zuzanny z Borkowskich nie jest mi znane.

--------

* Adam Boniecki, "Herbarz Polski", Tom X, s. 172- 174.

** Kasper Niesiecki, Herbarz Polski", Tom V, s. 120.

Mała ciekawostka: Żmijewscy w serwisie Locate My Name - distribution of names across regions [Zlokalizuj Moje Nazwisko - podział nazwisk między regionami] !

".. Wielu historyków i regionalistów [Zawkrza] stawia tezę o jego [św. Wojciecha] obecności w tym regionie. Ks. prof. Tadeusz Żebrowski nie wyklucza, że droga Wojciecha z Gniezna mogła prowadzić przez Konin, Łęczycę, Płock, Ciechanów, Szreńsk i Świecie a następnie Wisłą do Gdańska. Poparciem dla tej tezy są nie tylko dawne przekazy miejscowe ale także fakt, że w szeregu miejscowości północnego Mazowsza znajdują się kościoły lub parafie pod jego wezwaniem m.in. w Nasielsku, Ciechanowie czy Przasnyszu. Dotyczy to również miejscowości położonych w Ziemi Zawkrzeńskiej: Raciąża, Stupska i Szreńska. Miejscowości te istniały już w czasie podróży Wojciecha. Potwierdza to zamieszczenie ich nazw w tzw. falsyfikacie mogileńskim z 1065 roku ... Pomimo, że w świetle badań historycznych obecność Wojciecha na północnym Mazowszu jest mało prawdopodobna, to jego postać trwale wpisała się w historię Mławy i Zawkrza ..."

Autor: Przemysław Miecznik, Św. Wojciech, Postacie wpisane w dzieje Mławy i regionu, TPZM, Mława 2014, s. 6-7.

Konstytucja 3 maja (właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3 maja), to uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Poniżej prezentuję wersję audio rozdziału Konstytucji poświęconego szlachcie,  ziemianom ...

W "Wielkiej genealogii Minakowskiego (Wielcy.pl)" prowadzonej przez Pana dra Marka Jerzego Minakowskiego -pojawił się, na podstawie moich informacji, zaktualizowany wpis dot. Wojciecha Żmijewskiego dicti Kuc [patrz: Korzybie] oraz jego potomków: http://www.sejm-wielki.pl/b/sw.264935

Oczywiście, kwerenda w archiwum była głównym celem wyjazdu. Nie była to moja pierwsza wizyta w AD, a podczas tego pobytu skupiłem się na:

• aktach metrykalnych: Parafii Żmijewo (ponowna weryfikacja dokumentów z XVIIIw.) oraz Parafii Klukowo (XVII /XVIIIw.),
• dokumentach kościelnych: Żmijewo (XVII- XIXw.); Krzynowłoga Wielka (XVII- XIXw.); Grudusk (XVIIIw.); Sulerzyż (XVIIIw.),
• aktach episkopaliach [częściowo] (XV- XVIw.)
  

Dość nietypowe zdarzenie miało miejsce 29 listopada 1835 roku w Żmijewie Kościelnym! Wtedy to, sporządzono protokół z przesłuchania świadków w sprawie "upadłej" na Probostwie Żmijewskim krowy maści płowo- czerwonej. Działo się to w następstwie,  wydanej w tej sprawie rezolucji Wielmożnych Komisarzy Obwodu Mławskiego z dnia 29 lipca br. Przesłuchania dokonali Delegowani Jan Żmijewski z Korzybia – Wójt Gminy Olszewa Tosiów i L. Zakrzewski. W tym czasie Dzierżawcą dóbr kościelnych był Urodzony Tomasz Rapacki. Na świadków w tej sprawie powołani zostali mieszkańcy Żmijewa: Michał Mianowski (63 l.) i Józef Maicki (40 l.).  Obaj mieszkańcy Żmijewa zeznali, że krowa od dłuższego czasu była w coraz gorszym stanie. Pierwszy ze świadków zeznał, że "... odpoczątku wzięcia tey Krowy po zmarłym s.p. X. Bernardzie Załuskim ta krowa zaraz groziła upadkiem ...".

W ten lipcowy, wakacyjny dzień postanowiłem odwiedzić kolebkę swojego rodu. To był mój pierwszy pobyt na terenie dawnych dóbr Żmijewo. Wraz z moim bratem i jego żoną chcieliśmy zwiedzić żmijewską świątynie, niestety nie zastaliśmy księdza proboszcza. Mogliśmy ją podziwiać jedynie z zewnątrz wraz z zachowaną dzwonnicą. Obie budowle pochodzą z II połowy XIX wieku. Zostały wystawione w miejsce strawionego ogniem 4 maja 1863 roku drewnianego kościoła i poprzedniczki obecnej dzwonnicy. Opodal, okolony murem, znajduje się stary przykościelny cmentarz, na którym zachowały się pozostałości części nagrobków.

Dzięki Panu Adamowi A. Pszczółkowskiemu [ZSzP], światło dzienne ujrzała treść dwóch dokumentów z 1796 roku, a dotyczących rodziny Mateusza Żmijewskiego ze Żmijewa [patrz: Żmijewo Kościelne; 1.3.]. Poniżej prezentuję opis dokumentów opublikowany przez p. Adama na Forum Członków Związku Szlachty Polskiej w wątku "Żmijewscy z parafii żmijewskiej", wpis z 20 lipca 2015 roku:

"...Transakcja wedle starych praw mazowieckich, ale już za pruskiej okupacji na papierze stemplowym wartości 15 groszy:
1796, CGW, sygn.179, k.068; # Ur. Tomasz Łazowy, syn +Wojciecha zapisuje UrUr. Salomei, Katarzynie i Mariannie, pannom Żmijewskim, córkom +Mateusza i +Urszuli z Burkackich, 336 zlp. 15 groszy z większej sumy 450 zlp., zapisanych przez Ur. Andrzeja Purzyckiego powższej +Uruszuli w aktach grodzkich ciechanowskich 16.07.1779r., za wyjatkiem 1/4, która przypada na ich brata Ur. Stanislawa Żmijewskiego, a wzięte z rak Ur. Jakuba Purzyckiego, syna Marcina w dniu dzisiejszym, które ów Jakub Purzycki mu cedował, na częściach dóbr Purzyce-Trojany i Borzuchowo, z obietnicą wypłaty na Św. Jan Chrzciciel roku przyszłego.

1796, PZW, sygn.44, k.452; #Oblata z akt ciechanowskich z 1796r.: Stanisław Żmijewski, syn +Mateusza i +Urszuli z Burkackich, w imieniu swym oraz Salomei, Katarzyny i Marianny, panien, sióstr swych Żmijewskich ceduje Jakubowi Purzyckiemu, synowi Marcina, 450 złp. zapisane przez Andrzeja Purzyckiego, syna +Bartłomieja powyższej +Urszuli Burkackiej, dnia 16.07.1779r. w aktach ciechanowskich tytułem zastawu na wsi Purzyce-Trojany, wraz z intromisją dla powyższego +Mateusza Żmijewskiego. [452r+v] ..." 

Zapraszam na relację z nawiedzenia parafii w Żmijewie przez kopię cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, zamieszczoną przez "Gość Płocki": "... Przez tą dobę nawiedzenia intensywnie wpatrujcie się w Jej oblicze i Jej Boskiego Syna - mówił bp Piotr Libera. Obraz Czarnej Madonny witały grupy parafialne i proboszcz ks. Wiesław Mordon. Wspominał on, że to właśnie Maryję przodkowie wybrali na patronkę parafii Żmijewo ..."

Na FACEBOOKu Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie opublikowano ilustracje znalezione w inwentarzu wsi Brańczyce (gubernia mińska) z 1682 roku [Archiwum Radziwiłłów dział XXV, sygn. 351a].  Dobra Brańczyc należały do Krzysztofa Kazimierza Kłokockiego h. Nałęcz (*1625 +1684), ojca opisanego powyżej w Kalendarium 9.04.2015 - Hieronima Jana Kłokockiego! Prezentowana iIlustracja przedstawia herb Nałęcz, w który wpisano nazwę włości Kłokockiego. Był on gubernatorem Księstwa Słuckiego i Kopylskiego, stolnikiem płockim i chorążym mińskim, a ponadto prowadził wydawnictwo w Słucku. Zastanawiające jest to, że różne źródła podają zmienną kolejność jego imion! Tak pisał o nim Adam Boniecki w Herbarzu Polski, Tom X "... jako dworzanin królewicza Karola Ferdynanda, podpisał z województwem płockim, elekcyę Jana Kazimierza, a jako stolnik, elekcye króla Michała i Jana III-go... umarł w tymże [1684] roku pochowany w Słucku, gdzie ma pomnik wystawiony..." .

Odnalazłem notatkę z maja 1885 roku spisaną ręką ówczesnego proboszcz żmijewskiego ks. Feliksa Kozarzewskiego, w której w kilku zdaniach opisał wizytę bpa Płockiego Henryka Kossowskiego i dokonaną przez niego konsekrację nowej świątyni: „Wizyta Pasterska Jego Excellencyi J.W. Biskupa Sufragana  Administratora Dyecezyi Płockiej X. Henryka Piotra h. Dołęga Kossowskiego odbyta została w kościele Parafialnym Żmijewskim w dniach: 25 i 26 kwietnia roku 1885. Zaś Konsekracya tegoż Kościoła odbyła się w dniu z powyżej wymienionych t.j. 26 kwietnia czyli w Niedzielę III po Wielkiejnocy, w asystencji Wielmożnych XX: X. Kanonika Dynakowskiego, X. Kanonika Świdwińskiego Dziekana Mławskiego, X. Wołyńskiego Sekretarza Prz.[świetnego] Kons.[ystorza] J.[eneralnego] Płockiego i kilka innych XX. Proboszczów przybyłych do Żmijewa na ten Obrzęd z dekanatu Mławskiego… „

Wydaje się to jednak mocno przesadzone, a problemy alkoholowe [wśród włościan?] nie były przecież obce również mieszkańcom innych parafii dekanatu mławskiego, czy parafianom z sasiednich dekanatów. Za przykład przytoczę fragmenty z listu Ś.P. Ks. Stanisława Przetakiewicza – proboszcza zieluńskiego, zamieszczone w książce „Słowa prawdy o pijaństwie i trzeźwości” z 1863 roku: „… Smutne i straszne spustoszenie robiła gorzałka pomiędzy naszym ludem, ale sam Bóg wejrzał na ginących… Wezwawszy Pana Boga na pomoc, odważyłem się pierwszy w Zieluniu zaprowadzić trzeźwość , i przy pomocy łaski Jego, niezważając na liczne przestrogi i tłómaczenia ludzkie, choć wystawiłem się na wiele nieprzyjemności z tej strony, szczęśliwie mi jednak się powiodło, Bóg dobry błogosławił mej pracy, trzeźwość w mojej parafji niezachwianie się utrzymuje, a stąd dopiero posunęła się dalej …„. Jak podaje Przegląd Katolicki z 1876 roku - Ks. Przetakiewicz jako „… pierwszy w djecezji płockiej, a zapewne i w kraju całym, jeszcze w r. 1854 w swej parafji trzeźwość zaszczepił i spowodował , że błoga cnota dalej się rozszerzyła, i wydała tak zbawienne skutki, jakie dziś w okolicach trzeźwości hołdujących widzimy …”.

Autor artykułu „Z pogranicza mławskiego” zamieszczonego w Przeglądzie Katolickim z 1879 roku, tak starał się wyjaśnić to negatywne postrzeganie ludności ziemi mławskiej: „… W Prusach jest przeludnienie, lud więc tamtejszy w charakterze rzemieślników, robotników, handlarzy lub przemytników, szuka u nas zarobku, i ta to różnego kalibru naleciałość do nas za chlebem, mając pojęcia religijne i moralne w skutek owych praw z ostatnich lat spaczone, lub zupełnie wygasłe, dopuszcza się rzeczywiście pijaństwa i demoralizacji. A ktoś patrząc z boku i słysząc mowę polską, łatwo może policzyć te zdrożności na karb naszego ludu, który Bogu duszę winien. Prawda  jest także, że takie niemoralne zachowywanie się przybyszów, nie pozostaje bez pewnego wpływu na nasz lud …”.

Po upływie 120 lat od wygłoszenia nauk o trzeźwości przez Biskupa Kossowskiego w Żmijewie, jego słowa wydają się być nadal aktualne, bo jak podaje Ks. Tomasz Opaliński w Tygodniku Katolickim Niedziela (Edycja Płocka) z 2005 roku „… Parafia przeżywa (…) także bolączki, do których - jak w wielu miejscach naszej ojczyzny - należy choroba alkoholowa, która zniewala coraz więcej osób. Nowy zarządca parafii [Ks. Wiesław Mordon] ma duże doświadczenie w pracy trzeźwościowej i już zaczął wykorzystywać je na nowej placówce …”.

Dzięki uprzejmości Pani Zofii Jaros - administrującej serwisem Parafii w Stupsku - otrzymałem materiały pochodzące z 1889 roku, a zamieszczone w "Przeglądzie Katolickim" nr 30. To nawiązanie do powyższego wpisu w Kalendarium, a dotyczącego wizyty w Żmijewie bpa Henryka Piotra h. Dołęga Kossowskiego. 6 i 7  lipca 1889 roku, po ponad 4 latach, miała miejsce jego kolejna wizytacja kanoniczna ...

Dzisiaj cofniemy się do Żmijewa sprzed ~1800 lat, bowiem wprost z Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej w Mławie, od Pana Andrzeja Grzymkowskiego - otrzymałem zdjęcia z odkryć zabytków, których dokonał w sierpniu 2009 roku w trakcie badań ratowniczych w Żmijewie, za które w tym miejscu pragnę serdecznie podziękować! Prezentowane na zdjęciach artefakty, Pan Grzymkowski datuje na trzeci wiek po Chrystusie. Dotyczą one pochówku ciałopalnego „popielnicowego” z okresu rzymskiego. Zawkrze w tym czasie znajdowało się pod wpływem kultury przeworskiej (IIIw. p.n.e. – Vw.) i coraz silniej oddziaływującej kultury wielbarskiej (I- Vw.). Potwierdza to także p. A. Grzymkowski „… Najdalej na północ [Ziemia Zawkrzeńska] wysunięte osadnictwo przeworskie, podlegało silnym wpływom kultury wielbarskiej- bedąc w strefie oddziaływania prawdopodobnie wzajemnego obydwu kultur ...".

Jak podaje Pan Andrzej Szela „…Okres wpływów rzymskich na terenie dzisiejszych ziem polskich od dawna budził duże zainteresowanie badaczy. Związane to było między innymi z wkroczeniem tych terenów do świadomości kultur antycznych, w tym wypadku Rzymu, co wynikało z ich zainteresowania z pochodzącym z granic ówczesnego świata złotem północy, którym był bursztyn. Rosnące zapotrzebowanie na przedmioty luksusowe spowodowało zintensyfikowanie kontaktów z terenami nadbałtyckimi, gdzie owa żywica była wydobywana. Doprowadziło to do rozwoju dróg handlowych, które często określamy mianem szlaku bursztynowego. Nad jego bezpieczeństwem czuwać miał wymieniany przez Tacyta związek lugijski, utożsamiany przez archeologów z kulturą przeworską, która w ostatnich wiekach przed naszą erą i w pierwszych wiekach naszej ery, zajmowała obszar południowej i środkowej Polski. Na Pomorzu z kolei egzystował inny lud - Goci wiązany z kulturą wielbarską, znany głównie z historii spisanej przez Jordanesa. Terenem styku tych dwóch wielkich starożytnych ludów był obszar Północnego Mazowsza. Niestety właśnie z tego newralgicznego obszaru, do niedawna właściwie nie mieliśmy śladów osadniczych, poświadczających istnienie którejkolwiek z opisanych wyżej kultur archeologicznych …”
W kulturze przeworskiej, w jej pierwszych fazach rozwojowych, ludność praktykowała głównie obrządek ciałopalny, w którym groby jamowe przeważały nad popielnicowymi. Niezwykle rzadko występowały czyste groby popielnicowe. Zmarłych wyposażano w dary. Dla mężczyzn typowe były: broń, ostrogi, nożyce, brzytwy, osełki, narzędzia kowalskie, klamry do pasa; dla kobiet: dwie żelazne zapinki drucikowate, klamry, przęśliki i noże sierpikowate. Praktykowano zwyczaj palenia ich razem z kośćmi. Większe dary, jak np. miecze, były gięte i łamane.
W kulturze wielbarskiej ludność praktykowała obrządek birytualny, to jest zarówno kremację, jak i inhumację. W przypadku pochówku szkieletowego zmarły był chowany w drewnianej trumnie z kłody. Występowały też cmentarzyska kurhanowe z kamiennymi kręgami oraz brukiem. Zmarłych wyposażano w dary grobowe (rzadko występują przedmioty żelazne, czasem ostrogi, ale tylko w grobach męskich, ozdoby, brak jest broni). Charakterystycznym zjawiskiem jest obecność cmentarzysk kobieco-dziecięcych (głównie Mazowsze).

Pan Andrzej Grzymkowski twierdzi, że „… W początkowych fazach użytkowania cmentarzyska dominują popielnice czarne, natomiast pod koniec okresu wczesnorzymskiego przeważają popielnice barwy brązowej; w okresie poźnorzymskim wyłącznie koloru brązowego. Odkrycia w okolicy Kosin Starych, Stupska, Dąbka [czy poźniej Żmijewa] wyraźnie wskazują na prężne skupisko osadnicze z okresu rzymskiego, grupujące się w bezpośrednim sąsiedztwie Mławy i na południe od niej. (...) Należy sądzić, że odgałęzienie szlaku bursztynowego „biegnące” przez teren Zawkrza (…), [wpływało na] prężnie działające skupisko osadnicze, którego ludność prawdopodobnie pośredniczyła w handlu…”.
Nie były to pierwsze odkrycia w Żmijewie, bowiem jesienią 2005 roku odnaleziono  zabytki z grobu ciałopalnego, odkrytego przypadkowo w Żmijewie Łabędach. Wcześniej [1983r.] w tej miejscowości prowadzono także badania, w trakcie których zebrano 21 fragmentów ceramiki, a samo stanowisko opisano jako osadę kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich.

Źródło:

1. Wikipedia

2. Informacje Pana Andrzeja Grzymkowskiego z dnia 30 września 2015r.

3. Andrzej Grzymowski, "Wstepne wyniki badań na birytualnym cmentarzysku ciałopalnym i szkieletowym z okresu rzymskie w Modle, gm. Wiśniewo, woj. Ciechanów", Sprawozdania Archeologiczne Tom XXXVIII, 1986r.

4. Jacek Andrzejowski, Łukasz Maurycy Stanaszek, Andrzej Grzymowski, "Nieznane cmentarzyska z okresu wpływów rzymskich w Żmijewie Kościelnym i w Żmijewie Gajach w pow. mławskim", Wiadomości Archeologiczne 58 z 2006r.

5. Andrzej Szela, “Okres wpływów rzymskich w dorzeczu środkowej Wkry”; Streszczenie pracy doktorskiej [publikacja elektroniczna: https://depotuw.ceon.pl/handle/item/438], Uniwersytet Warszawski 2013

Jak Żmijewscy trafili na teren parafii Klukowo? Najprawdopodobniej stało się to za przyczyną Andrzeja Żmijewskiego, który w pierwszej tercji XVIII wieku, żeni się tam z Elżbietą Modzelewska ze wsi Modzele –Kubice. Modzele to okolica szlachecka z przysiółkami: Bartłomieje, Białokozoy, Bielne, Cichawy, Kubice, Pisarki, Raki, Wiktory i Żelazy. Jak podaje na Forum Członków ZSzP p. Adam A. Pszczółkowski „… Ciekawostką jest, że cała okolica Modzele znajdowała się w Ziemi Ciechanowskiej, a inne wsie należące do parafii Klukowo i Nowe Miasto wchodziły w skład Zakroczymskiej …” . Pan Pszczółkowski stawia także pytanie „… czy nie było jakiejś petycji szlachty z Modzeli, aby przenieść ich pod jurysdykcję  sądu ciechanowskiego? …”.

Najstarszy zapisek dotyczący Żmijewskich, jaki odnalazłem w metrykaliach kościoła w Klukowie, pochodzi z 1733 roku. Jest to akt urodzenia Jakuba Żmijewskiego, syna ww. Andrzeja i Elżbiety. Przez cały XVIII wiek odnajdujemy Żmijewskich w Modzelach- Kubice, a pod koniec omawianego stulecia są oni w posiadaniu 2/3 tej wsi. Trzecią jej część posiadali Damięccy – skoligaceni ze Żmijewskimi poprzez związek małżeński (∞1779) Marianny Żmijewskiej i wdowca Walentego Damięckiego. Więcej w ”Genealogii Żmijewskich ze wsi Modzele- Kubice”.

Źródło:

1. Adam A. Pszczółkowki, Forum Członków Związku Szlachty Polskiej, wpis z 23.01.2011r.

2. Szlachta Ziemi Ciechanowskiej- serwis www.akson.sgh.waw.pl/~apszczol/ciechan.html

3. Wikipedia [Herb Bojcza]

4. Archiwum Diecezjalne w Płocku [Metrykalia parafii w Klukowie]

Pani Violetta Siekierska przesłała mi informacje na temat potomków Franciszki Żmijewskiej, urodzonej we wsi Olszewo Korzybie w 1793 roku. Była ona córką Marcina Żmijewskiego dicti Kuc [Sączek] i Maryanny z Nosarzewskich. Jej rodzice poznali się w Korzybiu, bowiem stąd pochodziła także matka Franciszki. Pod koniec XVIII wieku – Nosarzewscy dziedziczyli w tej wsi aż 7 działów. Zapewne dzień chrztu świętego Franciszki - 10 kwietnia 1793r., był zarazem dniem jej urodzin, a rodzicami chrzestnymi zostali: Julianna Olszewska i Mikołaj Biernacki.

Po śmierci rodziców Franciszka mieszkała u brata w Korzybiu i tu poznała swojego przyszłego męża Franciszka Ksawerego Majewskiego (*1781  +1847), syna Tomasza i (+)Marianny z Humięckich. Młodzi pobrali się w Żmijewie z końcem sierpnia 1822 roku. Po ślubie pozostali w Olszewie Korzybiu i tu rodziły się ich dzieci:
1. Wiktoria Majewska ur. ok 1824r. - zmarła 13 grudnia 1890r.
2. Julian Majewski ur. 13 stycznia 1825r. - zmarł 1 lipca 1826r.
3. Joanna Józefa Majewska ur. 14 maja 1827r. - zmarła 18 kwietnia 1828r.
4. Józef Majewski ur. 1829r.
Franciszka ze Żmijewskich Majewska zmarła w Korzybiu 9 października 1834 roku, pozostawiając po sobie owdowiałego męża.
Jej córka, Wiktoria Majewska w sierpniu 1847r. wyszła za mąż za Konstantego Purzyckiego (ur. 1823r. - zmarł 6 grudnia 1849r.), syna Antoniego i Marianny z Olszewskich. Konstanty był ekonomem w Szydłowie. Z tego związku urodziła się Eleonora Purzycka (20 luty 1850r. Olszewo Tosie). Eleonora urodziła się po śmierci swojego ojca Konstantego. Wiktoria Majewska wyszła ponownie za mąż za Aleksandra Kamieńskiego, a po jego śmierci za Cypriana Budnego. Do tego momentu w metrykach ksiądz pisał "urodzony, dziedzic na swojej części osiadły".

Eleonora Purzycka w roku 1881 w parafii Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie wyszła za mąż za Tomasza Siekierskiego (ur. 12 grudnia 1819r. w Bobinie pod Krakowem), syna zagrodnika Bartłomieja i Marianny Cabala. Z tego związku urodził się syn Józef Mikołaj (12 marca 1886r. Warszawa - zmarł 31 marca 1977r. w Stalowej Woli). Józef Mikołaj w roku 1906 w parafii Św. Jana w Warszawie ożenił się z Julią Chodkiewicz (*1879  +1967), córką Jana i Wiktorii z Baranów. Ich dzieci to:
1.Ludwik Siekierski ur. 1907r. Warszawa - zmarł 1985 Warszawa
2.Irena Siekierska ur. 1912r. Warszawa - zmarła 1998 Stalowa Wola
3.Karol Siekierski ur. 1915r. Mohylew (Białoruś) - zmarł Stalowa Wola
Ludwik Siekierski ożenił się w roku 1930 z Heleną Woźniak (*1909 Klembów  +1986 Warszawa), córką Filipa i Katarzyny Oleksiak. Ich dzieci, to między innymi:
1. Jan Siekierski ur. 24 czerwca 1933r. Warszawa - zmarł 7 października 2002r. Franciszków (Tłuszcz)
2. Elżbieta ur. 1940r. Warszawa - zmarła  1980r. Warszawa

Serdecznie dziękuję Pani Violetcie Siekierskiej za przesłane i udostępnione do publikacji  informacje.

Otrzymałem z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie - kopię dokumentu z 1722 roku, dotyczącego wsi Olszewo- Borzymy i dziedziczącego tam Kazimierza Żmijewskiego. Okolica Olszewo to dobra graniczące ze Żmijewem. Przyjmuję się rok 1468 jako ten, w którym pierwszy raz odnotowuje się wzmiankę o wsi Olszewie-Borzymy, ze względu na osobę Michała Borzymowica – dziedzica tych dóbr. Czy mógł on jak i jego przodkowie - należeć do rodu Awdańców jak wskazuje na to Pan dr Kazimierz Pacuski? Choć sam nazwa Olszewo-Borzymy [Olschewo-Borzim, Olschewo-Borzimy] występuje po raz pierwszy dopiero w 1512 roku, ale zapewne nazwę bierze od imienia ojca [Borzym] ww. Michała. W tym miejscu warto nadmienić, że w 1478 Książę Mazowiecki Janusz II nadaje Michałowi Borzymowicowi z Olszewa prawo nieodpowiednie i zwolnienie od kar oraz prawo chełmińskie na jego wieś Olszewo, z czynszem po 8 groszy praskich.

W historii Olszewa- Borzym zapisał się także głośny konflikt, który zapoczątkował dekret z 1502 roku w sprawie dziesięciny z tej wsi. Dokument ten  dotyczył poboru dziesięciny, która była dawniej i jest obecnie odbierana z folwarków szlacheckich przez plebana Stanisława ze Żmijewa. Natomiast dziesięcina z pól kmiecych, wykarczowanych na surowym korzeniu, należy do dóbr stołowych biskupstwa płockiego. Pleban Żmijewski postanowień tych nie respektował, co przerodziło się w długoletni spór, którego ostateczne rozstrzygnięcie nastąpiło dopiero po 10 latach, tj. w 1512 roku na podstawie orzeczenia Kapituły Płockiej.

Kiedy pojawili się tu Żmijewscy? Zapewne dość szybko ze względu na bliskość Żmijewa i stąd zawierane małżeństwa z Olszewskimi. Potwierdzonych mamy w 1638 roku braci Jana i Wojciecha Żmijewskich, którzy zawierają ugodę co do podziału dóbr w Olszewie- Borzymach [dziedziczyli także w Żmijewie]. Czy po swoim Ojcu? W drugiej połowie XVII wieku pojawia się w źródłach syn pierwszego z nich – Baltazar. Znajdujemy także potwierdzenie na obecność Balcera Żmijewskiego [może to także brat Jana i Wojciecha?], który jest ojcem Sebastiana, a ten wymienionego na wstępie Kazimierza.

Dzięki Panu Adamowi A. Pszczółkowskiego ze ZSzP, który dokonał tłumaczenia z łaciny, prezentuję poniższy tekst:

AGAD, ZMN, sygn. 605 - extrakt z akt grodzkich ciechanowskich, środa, nazajutrz po Narodzeniu NMP 1722: Szl. Kazimierz Żmijewski, syn +Sebastiana zastawia Szl. Marcinowi Olszewskiemu, synowi +Jakuba płoskę pola o 3 zagonach na 3 staje długa od granicy Toszewskiej do Głów Wspólnych po miedzy miedzami sukcesorów +Szl. Pawła Suwinskiego z obu stron, także płoskę o 8 zagonach na 1 staje długa od łąki do łąki między miedzami Szl. Mikołaja Trzcińskiego z obu stron, także płoskę o 5 zagonach na 3 staje długa od granicy Marciszowskiej do miejsca zwanego Saje pomiędzy miedzami jak wyżej, także płoskę o 1 zagonie, ale na 9 stai długą (!) od Głów Wspólnych do granicy Leszczkowskiej pomiędzy miedzami jak wyżej, także płoskę o 3 zagonach na 3 staje długą od zaczynającą sie jak wyżej do Głów Wspólnych pomiędzy miedzami jak wyżej, także płoskę o 3 zagonach na 1 staje długą od granicy Leszczkowskiej do jak wyżej pomiędzy miedzami jak wyżej, wraz z łąką do tej płoski należącą we wsi Olszewo-Borzymy w powiecie mławskim, w woj. płockim na 3 lata aż do wykupna, za 100 tynfów.

Niestety, już pod koniec XVIII wieku własności Żmijewskich w tej wsi nie odnajdujemy.

Źródło:

1. K. Pacuski, Dzieje Stopska/Stupska i okolicy na Zawkrzu w Średniowieczu, w: Ziemia Zawkrzeńska Tom XVIII, Mława 2014, s. 45- 46.

2. Metryka Księstwa Mazowieckiego 5, k. 74, AGAD w Warszawie.

3. Extrakt z akt grodzkich ciechanowskich, Zbiory Muzeum Narodowego, Sygn. 605, AGAD w Warszawie.

3. A.A. Pszczółkowski, Wpis na Forum Członków ZSzP z 5 listopada 2015r., Wątek: „Żmijewscy z parafii żmijewskiej”.

Szlachectwo polskie w systemie prawnym I RP i w systemach zaborczych do 1918 r. Zapraszam na referat wygłoszony przez Pana Adama A. Pszczółkowskiego podczas obchodów jubileuszu 20-lecia Związku Szlachty Polskiej dn. 24 października 2015 roku w Warszawie.

Jak czytamy w „Słowniku najstarszych nazwisk polskich” wydanym przez Fundację Slawistyczną przy  Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, nazwisko Żmijewski oraz jego oboczność Żmijowski – jest pochodzenia odmiejscowego - od nazwy miejscowości Żmijewo [Ziemia Zawkrzeńska]. Nazwisko na przestrzeni wieków przybierało różną pisownię: Zmiiewski, Zmilewski, Szmijewski, Smeyewski itp. [zobacz: wpis w Kalendarium pod datą 27.11.2014]. Ale o tym już wiemy. Przeglądając archiwalne dokument z XVI wieku zauważyłem, że właśnie w nich po raz pierwszy pojawia się oboczna forma naszego nazwiska, tj. Żmijowski [Zmiiowski]! Najstarszy zapisek tej formy odnalazłem w dokumentach z 1563 roku, a pochodzących z Kancelarii Króla Zygmunta Augusta, gdzie wymieniony jest Piotr Zmiiowski ze Żmijewa Kościelnego. Wtedy to, Piotr migrował z Ziemi Zakrzeńskiej na Ruś Czerwoną, gdzie pełnił urząd podstarościego buskiego i być może to on przeniósł na Wschód Rzeczypospolitej tę formę nazwiska Żmijewski ?

Potwierdzeniem tego może być fakt, że ponad sto lat po tym wydarzeniu odnajduję w literaturze Cypriana Żmijowskiego [1664], a w archiwach postać Felicjana Żmijowskiego na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego [czy mogą oni być potomkami Piotra?]. Felicjan urodził się ok. 1695 roku. Po raz pierwszy, w latach 1723- 1724 odnajdujemy go jako plenipotenta prawnego Książąt Radziwiłłów. Te same zbiory archiwalne potwierdzają obecność  jego współrodowców [?] Kazimierza Żmijowskiego, Księdza Ignacego Żmijowskiego oraz Dymitra Żmijowskiego – Koniuszego wileńskiego.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w 1764 roku Dymitr jako łowczy nowogródzki wraz z Mikołajem Żmijowskim – łowczym województwa nowogórdzkiego [czy to syn Dymitra?] reprezentują województwo wileńskie na elekcji Króla Stanisława Augusta.

Zapewne funkcja plenipotenta Domu Radziwiłłów utorowała Felicjanowi drogę do godności regenta grodzkiego mińskiego, którą piastował w latach 1730-1738. Jako regent grodzki i sędzia /przedstawiciel województwa mińskiego/, wymieniany jest w 1733 roku z okazji elekcji króla Stanisława Leszczyńskiego, na którego oddał swój głos [występuje w spisie elektorów pod nazwiskiem Żmijewski]. Następnie zostaje regentem ziemskim mińskim 1740-1745. Wtedy też, jak podają źródła internetowe, Felicjan - jako regent kancelarii województwa mińskiego ofiarował egzemplarz „Korony Polskiej” Niesieckiego dla Kolegium jezuickiego w Mińsku.

W kolejnych latach przenosi się do Wilna, gdzie mieszka w śródmieściu, w kamienicy przy Końskim Zaułku- zakupionej od Imć Siergiewicza. Tu pełni urząd sędziego grodzkiego wileńskiego w latach 1750- 1758. Następnie piastuje urząd łowczego wileńskiego 1757-1765. Już wtedy, Marcin Matuszewicz w swoim pamiętniku w 1762r. określił Żmijowskiego jako „człeka bogatego i majętnego”. W latach 1765- 1776, tj. aż do momentu śmierci - Felicjan piastuje godność pisarza ziemskiego wileńskiego. Umiera z końcem kwietnia 1776 roku – przekraczając wiek 80 lat.

Felicjan Żmijowski przez całe życie pozostawał w stanie bezżennym, a wśród najbliższej rodziny wymienia się jedynie jego synowców- o czym możemy się dowiedzieć dzięki relacji zamieszczonej w "Gazecie Warszawskiej" z dnia 8 maja 1776 roku. Jednym z jego synowców jest zapewne wyżej wspomniany Mikołaj Żmijowski - łowczy wileński i poseł inflancki na sejm 1780 roku. Zaś Mikołaj pozostawił po sobie [jak podają źródła Heroldii Królestwa Polskiego] syna Franciszka Ksawerego, który wylegitymował się ze szlachectwa w 1837r. z herbem Ślepowron!

Źródło:

1. Na podstawie wątku "Żmijowscy" na Forum Członków Związku Szlachty Polskiej.

2. E. Sęczys, "Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861", Warszawa 2007, s. 850.

3. Z. Kwolik-Kaleta, L. Dacewicz, B. Raszewska-Żurek, "Słownik najstarszych nazwisk polskich- pochodzenie językowe nazwisk omówionych w Historii nazwisk polskich T.1, Warszawa 2007, s. 186

4. J. S. hr. Dunin- Borkowski, "Spis nazwisk Szlachty Polskiej", Lwów 1887, s.544.

5. A. Rachuba, "Litwa wobec sądu nad Jerzym Lubomirskim", ss. 689, 691.

6. Napis na portrecie Księżnej Teresy Barbary z Radziwiłłów - tłum.K.Gołąbek; mnw.art.pl.

7. Repozytorium Cyfrowe Poloników

Otrzymałem życzenia świąteczne od Księdza Proboszcza Parafii w Stupsku - sąsiadującej z Parafią w Żmijewie i tak bardzo historycznie z nią związanej.

"Wesołych, radosnych, błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia!..."

ks. Sławomir Obrębski

Parafia pw. św. Wojciecha

ul. Mickiewicza 11, 06-561 Stupsk

www.parafiastupsk.pl

Zagadka dotycząca "synowców" Felicjana Żmijowskiego z wpisu z dnia 22.12.2015r. jest już rozwiązana! Jego synowce to:

1. Mikołaj

2. Dymitr

3. Bonifacy

oraz synowica (!)

4. Gertruda, żona Tadeusza Bykowskiego - wojskiego smoleńskiego.

Informacja pochodzi z dokumentu wydanego po 14 marca 1778 roku "Głos O Determinacyą Sądu W Sprawie [...] Tadeusza i Giertrudy z Zmiejowskich Bykowskich, Woyskich Smoleńskich, z WJ. Panami Dymitrem Zmiejowskim Szambelanem J.K.M. i Jgnacym Bykowskim Koniuszym Wołkowyskim".