Dzisiaj może nietypowo? Tak warsztatowo, ot taka krótka opowieść o tym jak dotrzeć do pierwotnej/źródłowej informacji. Ale oczywiście z przodkami ze Żmijewa w tle! Żeby nie było zbyt łatwo za cel obieram okres średniowiecza, tak z 600 lat wstecz!

Jak podaje „Słownik historyczno- geograficzny ziem polskich w średniowieczu” [www.slownik.ihpan.edu.pl] przy opisie dóbr Święcice pod rokiem 1426 mamy tę wzmiankę: Bartłomiej i Świętosław ze Żmijewa sprzedali cz., którą posiadali między częściami braci w S., Wojciechowi Wróblewicowi z S. za 84 kopy gr posp. (PP V, 292). Autorzy „Słownika” jako źródło informacji wskazali PP V, 292 ale cóż to oznacza?

Otóż jest taka pozycja wydana w 1918 roku przez Archiwum Główne w Warszawie pt. „Metryka Księstwa Mazowieckiego z XV-XVI wieku”, Tom I, Księga oznaczona No 333 z lat 1417-1429 i w tym opracowaniu na jednej z pierwszych kart odnajdujemy interesujący nas zapis: Pomniki Prawa … Tom V. Nie pozostaje wiec nic innego jak sprawdzić zapis oznaczony jako 292.

No i jest! Wraz z informacją, że tekst zaczerpnięto z karty 42v. Ale co z pierwotnym źródłem? Otóż informacja jest w samym tytule książki – musimy sięgnąć do zachowanej Metryki Księstwa Mazowieckiego o sygn. 333  i tu odszukujemy wskazaną kartę 42v, a tą odnajdziemy w zasobach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Prawda, że to wszystko proste!? Życzę Wszystkim owocnych poszukiwań przodków w nowym 2022 roku.

Dzięki internetowej bazie CORPUS ACADEMICUM CRACOVIENSE (CAC), otrzymujemy między innymi informacje o studentach Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1364–1780. Dla przypomnienia - Uniwersytet Krakowski [Akademia Krakowska, Uniwersytet Jagieloński], to najstarsza wyższa uczelnia w Polsce. Jak piszą twórcy bazy: „ to … dzieje ludzi wykształconych pochodzących z różnych środowisk: duchowieństwa, mieszczaństwa, szlachty, chłopów, którzy należeli do elity intelektualnej i kulturalnej lub wykonywali w swoich małych ojczyznach różne zawody związane z wiedzą i słowem pisanym”.

Dzięki zgromadzonym tam danym mogę zaprezentować bodaj pierwszego studenta ze Żmijewa, którym był Maciej, s. Niemierzy*. Występuje w spisie studentów już w 1430 roku. Jego ojciec [*Nemerii/ Niemir/ Niemierza] wzmiankowany jest w Żmijewie w latach 1419- 1445. Być może, to opisywany Maciej w 1466 roku - kupuje od Wawrzyńca, s. Jana z Jabłonowa 5 włók w Wieczfni? Obecnie, nie posiadam innych informacji dotyczących dalszych losów Macieja.

O innych żakach ze Żmijewa w Akademii Krakowskiej pisałem w „Kalendarium” 22 maja 2016 roku. Wspominałem tam Marcina, s. Nadbora oraz Krystyna, s. Włosta. Jak się okazuje ten ostatni wybrał się pobierać nauki wraz z bratem Janem – jesienią w 1485 roku.

W Katolickim Radio Diecezji Płockiej [KRDP.fm] o genealogii i szlachcie mazowieckiej oraz o działalności Związku Szlachty Polskiej  opowiada Adam A. Pszczółkowski ... i wszystko jasne!

Zapraszam do przyłączenia się do projektu Pana Adama Dobkowskiego autora serwisu SzlachtaPolnocnegoMazowsza.Pl, który ma na celu digitalizację dwóch ksiąg sądowych ostrołęckich obejmujących lata 1633-1722. Zapisy z prezentowanej księgi rozpoczynają się od sprawy Żmijewskich ze Żmijewa [Mancz] z 1634 roku - lepszego zaproszenia do Zrzutki być nie może!

Informacja o Żmijewskich i ich przynależności heraldycznej pojawiła się w lutym 1939 roku, w „Polskiej Encyklopedii Szlacheckiej” – opracowanej przez dra Stefana J. Starykoń- Kasprzyckiego i Ks. Michała Dmowskiego. Był to 36. z kolei zeszyt „Wykazów Polskich Rodzin Szlacheckich”, a równocześnie 51. i ostatni z ogólnego zbioru Encyklopedii. Tak o tym projekcie pisali wydawcy: „Druk pracy naszej, rozpoczęty w grudniu 1934 roku dobiegł końca; w ciągu 51 miesięcy wydaliśmy 51 zeszytów, tj. pełne 12 tomów, stanowiących całość wydawnictwa”. Żmijewskich ukazano z herbami Jastrzębiec [Boleścic], Ślepowron, Szreniawa [Srzeniawa] oraz Wąż.

Kolejnym wydawnictwem pod redakcją dra S. Starykoń- Kasprzyckiego był „Almanach szlachecki”. W maju 1939 roku na rynku ukazał się Tom I obejmujący nazwiska A- B. Był to jedyny wydany drukiem tom. Szkoda, że wybuch wojny uniemożliwił kontynuację tej serii. Jestem bardzo ciekawy jak autor przedstawiłby w almanachu nasz Ród?

W 1893 roku została wydana książka zatytułowana „Ze starych szpargałów ś.p. Karola Żery”  - fraszki i opowiadania wypisał Zygmunt Gloger. Autor tak charakteryzował twórcę tych zapisków- odnalezionych gdzieś na strychu w starej skrzyni: „... [to] typ wesołego szlachcica na zapadłej prowincji. Urodzony w początkach XVIII wieku, dożył prawie do jego końca, z niejednego pieca chleb jadł, znał dobrze wszystką szlachtę mazowiecką i podlaską między Bugiem i Narwią”.

Notatki zawierały też odniesienie do Imć Pana Żmijewskiego, który także został uwzględniony w książce Glogera. Obstawiam, że był to jeden z dziedziców dóbr Dybła w ziemi wiskiej.

Dzisiaj od Pana Tomasz otrzymałem, cudem uratowane przed spaleniem, zdjęcie ks. Kanonika Albina Żmijewskiego (*1853 +1929). To zasługa Pani Bożeny z Krasnosielca Nowego, która uratowała tę fotografię. Pochodzi z 1929 roku, tj. z roku, w którym to przypadał jubileusz 50-lecia kapłaństwa ks. Albina. Jak sugeruje Pan Tomasz-  zdjęcie prawdopodobnie zrobione zostało przez zakład fotograficzny Pana Błaszkowskiego z Krasnosielca. Posłużyło ono wydrukowaniu okolicznościowej karty „Pamiątka Jubileuszu Pięćdziesięciolecia Kapłaństwa Ks. Albina Żmijewskiego Proboszcza par. Krasnosielec” opatrzonej datą 19 czerwca 1929 roku. Tak ówczesna prasa to opisywała: „…Kościół katolicki otaczał tą uroczystość szczególnymi ceremoniami. Jak przy pierwszej mszy świętej nabożeństwo rozpoczynało się wezwaniem Ducha Św. przez śpiewanie hymnu Veni Creator, potem podawano jubilatowi laskę zakończoną krzyżem, a następnie przy śpiewie psalmu kładziono na jego głowę wieniec z kwiatów, jako symbol zasług …”.

O ks. Albinie Żmijewskim wielokrotnie pisałem na łamach serwisu, także o jego jubileuszu kapłaństwa z 1929 roku. Ale całkiem niedawno, co za zbieg okoliczności, pozyskałem nowe- nieznane informacje i opis jego wcześniejszego jubileuszu 25-lecia kapłaństwa z 1904 roku !

Dziękuję Pani Bożenie i Panu Tomaszowi za odnalezienie i udostępnienie tej pamiątki po ks. Albinie, a moim braciszkom za retusz i obróbkę cyfrową przekazanej kopii fotografii [ekstra wyszło!].

Przeglądając XIX -wieczną prasę, natrafiłem na frapującą wzmiankę o naszym Rodowcu. Otóż w „Dzienniku Warszawskim” nr 103 z 10 maja 1865 roku, pojawiła się informacja o wypłacanej „rencie” rodzinie pozostałej po zmarłym Tomaszu Żmijewskim. Opisane wypadki świadczyły, że Tomasz pożegnał się z życiem w trakcie Powstania Styczniowego w 1863 roku!

Ale po kolei … Tomasz, urodził się 11 marca 1825 roku we wsi Tańsk- Wasiły (par. Dzierzgowo). Jego rodzicami byli Franciszek Żmijewski – posesor cz. we wsi Tańsk- Wasiły oraz Marianna Jabłonowska. Po latach rodzina przeprowadza się do Chmielewa Wlk. (par. Grzebsk).

Dwadzieścia trzy lata później Tomasz żeni się z panną Józefą Młyńską, c Wawrzyńca i Julianny z Moszczyńskich. Ślub odbył się 16 lipca 1848 roku w kościele parafialnym w Janowcu Kościelnym – Marianna mieszkała z rodzicami w pobliskiej wsi Zdzięte. Małżonkowie zawarli umowę przedślubną przed Rejentem Smolińskim w Mławie. Doczekali się czwórki potomstwa, z których tylko dwójka dożyła wieku dojrzałego. Rodzina mieszkała we wsi Zdzięty, a następnie przeniosła się do ... [RŻ: "opuszczono treść" ze względu na charakter opisywanych wydarzeń].

Tragedia, która wydarzyła się w 1863 roku, miała miejsce w Borach Drogisznych. To tu, 16 marca 1863 roku, odnaleziono powieszone ciało Tomasza. Jak zapisał w księgach proboszcz parafii w Żurominie Kapitulnym (do której przynależał ten las): „… na drzewie obwieszony…, a nie wiadomo z czyjej przyczyny życie swe zakończył…”. Ciało przejął Sąd Policji prostej Okręgu Mławskiego, nad którym zostały wykonane czynności sądowo- lekarskie. 20 marca opisywanego roku, zwłoki Tomasza przekazano miejscowemu proboszczowi, który je pochował „za cmentarzem” we wsi kościelnej w Żurominie Kapitulnym. Oficjalne dochodzenie wykazało, że był to wyrok wykonany przez grupę powstańców za „podejrzenie o szpiegostwo”!?

Krótka genealogia:

1. Antoni Żmijewski x1791 Józefa Jabłonowska

1.1. Franciszek Żmijewski x1820 Marianna Jabłonowska

1.1.1. Tomasz Żmijewski x1848 Józefa Młyńska

1.1.1.1. Franciszek (*/+1850)

1.1.1.2. Józef (*/+ 1853)

1.1.1.3. Teodora (*1856)

1.1.1.4. Józef (*1860)

„Spis miejscowości i Rodów Ziemiańskich Województwa Pomorskiego”, autorstwa Józefa Krzepela, a wydany w Krakowie w 1925 roku – wymienia Żmijewo i Żmijewko koło Brodnicy – jako gniazdo Żmijewskich herbu Jastrzębiec [czyli Boleścic]. Z całą pewnością Nasi rodowcy są tam potwierdzeni już w XVI wieku. Wciąż nierozwiązaną zagadką pozostają identyczne nazwy tych wsi [czy to przypadek] z nazwą okolicy szlacheckiej na Zawkrzu i to już w XIV wieku!

Zapraszam na audycję Pana Piotra Szymona Łosia z cyklu "Rody i rodziny Mazowsza", poświęconej  dziejom mazowieckiej linii Piastów, o której opowiadają Pani dr Marta Piber- Zbieranowska oraz Pan dr Andrzej Nowik.

Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej – obchodzony jest corocznie 13 kwietnia. Wiosną 1940 roku w lesie katyńskim Sowieci zamordowali ppor. kawalerii Tadeusza Antoniego Żmijewskiego (*1915 +1940) - praprawnuka Wawrzyńca Żmijewskiego dictus Kuc - dziedzica na Olszewie- Korzybiu [ziemia zawkrzeńska].

Był synem Bronisława i Amelii z Czaplickich, ur. 29 I 1915 w Warszawie. Kawaler, absolwent Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie (1934). Od 1935 studiował stomatologię na UW. Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (1935). Żołnierz 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie. Ppor. mianowany ze starszeństwem 1 I 1937.

[Źródło: Biogramy ofiar zbrodni Katyńskiej, MuzeumKatynskie.Pl]; Fot. Obróbka i retusz- Bracia Żmijewscy.

Jak wiemy "... nazwa [Żmijewo] ta wywodzi się od imienia Żmij, a to imię wskazuje na dawne określenie Żmija- Smoka. W dobie wczesnego średniowiecza, jeszcze przed chrystianizacją społeczeństwa ta nazwa mogła łączyć się z funkcją militarną, strzeżenia i obrony północnego pogranicza Mazowsza ...". Ale co wiązało Smoka z władztwem mazowieckim? … Żmij czyli Smok w herbie książąt mazowieckich z cyklu Historia Bez Cenzury - odcinek zatytułowany „Janusz i smok - Mazowsze w średniowieczu”.

Ps. Dziękuję Robertowi Żmijewskiemu "za namiary" na powyższy film !

Poszukując śladów po dziedzicach ze Żmijewa natrafiłem na ciekawy dokument sporządzony w Wilnie 28 lipca 1422 roku, w którym to Albert [Wojciech] Moniwid wojewoda wileński funduje i uposaża w katedrze wileńskiej kaplicę grobową pod wezwaniem św. Wojciecha i Jerzego oraz św. Heleny, Elżbiety i Marii Magdaleny, ofiarowując na jej utrzymanie daninę miodową i dziesięcinę zbożową ze wsi swych Nowego Sioła al[ias] Wieszniki, Mirkliszek i Deksznian, a ponadto ogród pod Krzywym Grodem [pierwotna nazwa dolnego zamku wileńskiego] nad Wilią. Treść tego dokumentu została zawarta w „Kodeksie dyplomatycznym katedry i diecezji wileńskiej” [Dok. 82a].

Przeglądając rzeczone zapiski natrafiłem na ten fragment: nobilibus viris … Paulo [Paweł] [de] Szmigiewo !

Jak piszą autorzy „Kodeksu”: „Rzekomy ten oryginał, jak stwierdza Wizyta biskupa Michala J. ZIenkowicza z r. 1743 (znajdująca się niegdyś w Archiwum Czerwonodworskim Tyszkiewiczów a obecnie w Centralnym Archiwum Państwowym w Kownie), był na pergaminie, u którego zwisała jedna pieczęć na sznurze jedwabnym czerwonej i żółtej barwy. … Jest to niewątpliwy falsyfikat, sporządzony znacznie później (zapewne w w. XVI) na podstawie oryginalnego przywileju Witolda dla tejże altarii z r. 1423. Wskazuje na to nie tylko cała bogata stylizacja formularza, zwłaszcza wstępnych formuł, niezwykła jeszcze w tym czasie dla dokumentów prywatnych na Litwie, nie tylko fantastyczny zespół świadków oraz notariusza, zgoła nieznanych wówczas na Litwie z wyjątkiem proboszcza Floriana, wziętego z dokumentu Witoldowego, ale przede wszystkim zakres nadań Moniwidowych, znacznie szerszy aniżeli o rok późniejszy przywilej Moniwida, o ile był w ogóle wydany, zawierał treść bez porównania skromniejszą, taką , jaka przechowała się w treści przywileju Witoldowego z r. 1423, byłaby jednak w tym przywileju może jakaś wzmianka o wcześniejszym dokumencie wojewody wileńskiego”. Tak czy inaczej - fundacja kaplicy była niewątpliwie aktem ostatniej woli Wojciecha Moniwida, a sama kaplica stała się miejscem jego wiecznego spoczynku.

Wracając do ww. Pawła, dodam, że w pierwszej połowie XV wieku, w samym Żmijewie - rycerz/ rycerze o tym imieniu występują kilkukrotnie. Po raz pierwszy szlachetny Paweł jest potwierdzony na Zawkrzu w 1429 roku - piszący się już wtedy ze Święcic, kiedy to sprzedaje swoją część dóbr w Żmijewie, a po raz kolejny to imię pojawia się w latach 1444 – 1445.

Ta niepozorna fiszka [dot. Humięcina w: Kartoteka powiatu przasnyskiego w średniowieczu] jest skrótem zapiski pochodzącej z 1484 roku zawartej w księdze Episkopalia 11, obecnie przechowywanej w Archiwum Diecezjalnym w Płocku. Czytamy* w niej, że Szlachetny Włost ze Żmijewa wyznaczył swojego syna - czcigodnego Jana na pełnomocnika w sprawie z uczciwą Anną, wdową z [H]Umięcina, która pozywa szlachetnego Włosta o wypłacenie jej 1 złotego węgierskiego i wydanie 2 świń, jakie zapisał jej w testamencie zmarły Marcin - pleban w Żmijewie.

Zatrzymajmy się przy postaci Księdza Marcina. To zarazem dziedzic w Żmijewie wzmiankowany m.in. w 1479 roku, gdzie występuje wraz z braćmi [Wojciech, Włost i Jan] jako odbiorca potwierdzenia przywileju Siemowita III z 1378 roku na dobra Żmijewo. Tak pisał o nim Pan dr Kazimierz Pacuski**: „…plebanem został tu [RŻ: w Żmijewie] duchowny Marcin z prezenty krewnych- współpatronów. Marcin pleban uzyskał bakalaureat uniwersytecki, jako bakałarz sztuk ugodził się w 1481 roku z patronami kościoła w Żmijewie, a potem odszedł z plebanii. Został pisarzem konsystorza pułtuskiego (znany od 1482 roku), potem kanonikiem pułtuskim (znany od 1486 roku, zm. Przed 1500)”. No i tu zaczyna się właściwa opowieść. Otóż jak czytamy w załączonej fiszce - ksiądz Marcin umiera ok. 1484 roku! O ile rzeczywiście mógł być pisarzem konsystorza, to z całą pewnością nie mógł już być wzmiankowanym kanonikiem pułtuskim. Tę funkcję najprawdopodobniej sprawował kolejny duchowny Marcin (II) de Żmijewo.

Przyszły ksiądz Marcin (II) był synem Nadbora de Żmijewo. Urodził się ok. 1475 roku. Gdy uzyskał pełnoletniość wybrał drogę duchownego, a w 1495 roku, rozpoczął studia w Akademii Krakowskiej. Jesienią w 1497 roku zakończył naukę w Krakowie, uzyskując tytuł bakałarza nauk wyzwolonych/ filozofii. To on w 1502 roku towarzyszy biskupowi Przerembskiemu i jest wymieniony w dokumencie jako świadek nadania praw miejskich osadzie Wyszków.

*Dziękuję za pomoc Adamowi A. Pszczółkowskiemu.

**Kazimierz Pacuski, Dzieje Stopska/Stupska i okolicy na Zawkrzu w średniowieczu w: Ziemia Zawkrzeńska, Tom XVIII, Mlawa 2014

Kolejne przełomowe odkrycie w badaniach nad rodem Żmijewskich. W zasobach Archiwum w Żytomierzu odnalazłem obszerny dokument- wywód szlachectwa Żmijowskich h. Ślepowron (no bo jakby inaczej?!). Ale najważniejszą tam zapiską jest ta, która mówi, że ok. 1519 roku - dwaj bracia Mikołaj i Stefan wyszli ze Żmijewa k/Ciechanowa na Mazowszu! Czyli mamy wreszcie potwierdzenie tego faktu (a w zasadzie to być może już kolejne! O czym poniżej), a zarazem rozwiązanie zagadki związanej z nazwiskiem Żmijowski. Pomimo zmienionej pisowni nazwiska oznacza, że oni również wyszli z tego samego gniazda rodowego! Tu warto wspomnieć, że jeden z braci – Stefan umiera bezpotomnie, a po Mikołaju idzie Jan i Piotr. Czyżby to znany nam podstarości Piotr Żmijowski dziedzic na przedmieściach Buska [1563 rok]?

Przy okazji zwróćcie uwagę na herb w prezentowanym wywodzie – Ślepowron! Przynależność do tego herbu podważa, występujący w tym dokumencie, Andrzej Żmijowski [RŻ: z Bolmina] i jego brat Baltazar z województwa nowogródzkiego, któremu  poświęcone jest epitafium w kościele  w Bolminie [Datowane na 1628 lub 1633 rok], a na nim widnieje po dziś dzień herb Boleścic, taki jak u Długosza, tj. podkowa ocelami do dołu z krzyżem w środku! Tu rodzi się pytanie, który ze Żmijewskich = Żmijowskich i kiedy jako pierwszy zaczął pieczętować się Ślepowronem?

Prezentuję fragment „Herbarza wielu Domów Korony Polskiej y W.X. Litewskiego …” Stanisława J. Duńczewskiego h. Krzywda z 1757 roku. Jest to nawiązanie do poprzedniego wpisu, a skupimy się dzisiaj na osobie Baltazara Żmijewskiego. Odnalazłem w herbarzu ciekawy fragment, co prawda poświęcony Rodowi Rytwińskich h. Jastrzębiec, ale poprzez małżeństwo Marcina z panną Marianną Żmijewską – nawiązujący wprost do jej pradziadka Baltazara [tu opisany jako „z Zmiiowa”]! To od niego idzie najbardziej zamożna linia zamieszkująca teren WXLit. On sam sprawował urząd sędziego grodzkiego woj. nowogródzkiego. Tekst wspomina także o ojcu młodej - Andrzeju Żmijewskim i jej rodzeństwu, pomijając zupełnie jej dziada. Jego imię ustaliłem analizując wywód, który prezentowałem w poprzednim wpisie. Imię dziadka Marianny, to Jan [urodzony z początkiem XVII wieku]. Wracając do Baltazara, to wciąż w sferze domysłów pozostaje jego tajemnicza śmierć [1628r.] wraz z synem Jędrzejem w dobrach bolmińskich!?

Zestawienie Żmijewskich idących po Baltazarze:

1. Baltazar [sędzia grodzki woj. nowogródzkiego]

1.1. Jan

1.1.1. Andrzej

1.1.1.1. Marianna x Marcin Rytwiński

1.1.1.2. Kazimierz [łowczy nowogródzki] x Joanna Łochowska

1.1.1.3. Felicjan [sędzia grodzki wileński]

1.1.1.4. Józef [regent ziemski wileński i trybunału WXLit.]

1.1.1.5. Jan [ks. kanonik żmudzki, dziekan trocki]

1.1.1.6. Ludwika [siostra zakonna - bernardynka w Nieświerzu].

Dzisiaj mam na rozkładzie „Kurpie” autorstwa Ludwika Krzywickiego, stanowiące wycinki z „Biblioteki Warszawskiej” T. 3-4 wydanej w 1892 roku, z naniesionymi poprawkami i uzupełnieniami autora [Biblioteka Narodowa w Warszawie, Rps 10954 II]. … WoW ! … Chyba prezentowane poniżej fragmenty pozostawię bez komentarza, a jedynie krótko przypomnę: [RŻ] „… W 1440 roku, sędziwy już wtedy Trojan ze Żmijewa [ziemia zawkrzeńska]- kupuje ziemię pod wieś Kurpie od Jana [sędzia łomżyński] – dziedzica Troszyna, Opinogóry i Bacze. Jan także pochodzi z Boleściców i jest synem Racibora z Chamska [skarbnik Księcia Janusza]…”.

Jak informuje Fanpage FB "Historia Dworu Śliz i rodziny Zmijewskich" - Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wpisał grób uczestnika Powstania Styczniowego z 1863 roku, Teodora Zmijewskiego, do ewidencji grobów weteranów walki o wolność i niepodległość Polski.

RŻ: Chciałbym podziękować wszystkim Państwu zaangażowanym w sprawę upamiętnienia postaci Teodora Zmijewskiego oraz w starania o zabezpieczenie jego grobu na cmentarzu w Górznie.

W 2018 roku, poprosiłem Panią Barbarę Bielasty z Ciechanowa [regionalistka i pisarka] o zweryfikowanie informacji dot. jednej z tablic epitafijnych, które znajdują się w ciechanowskiej Farze [CZYTAJ]. Fundatorką tablicy miała być Apolonia ze Żmijewskich Zembrzuska (*1780 Żmijewo-Pąki  +1856 Bielin). Z uwagi na rzadkość takich pamiątek po członkach rodu, chciałem przywrócić pamięć o tym zachowanym zabytku. Zdjęcia, które otrzymałem od Pani Barbary przedstawiały fragment tablicy [wykonanej z marmuru w obramowaniu z piaskowca], niestety tablica była zasłonięta ołtarzem i na podstawie tych zdjęć nie można było odczytać jej zawartości. Dopiero w tym roku nadarzyła się okazja aby bezpośrednio zbadać ten obiekt. Oczywiście nadal dla postronnego widza jest niezauważalna i można przejść obok – nie zdając sobie sprawy z jej istnienia. Tak zapewne było z Panem Janem K. Korzybskim, który w książce "Ciechanowskie pamiątki przeszłości" nie wspomina o tym epitafium, chociaż zamieszcza tam fotografie i opisy "wszystkich" tablic z ciechanowskiego kościoła. Aby uzyskać materiał fotograficzny należało działać na cztery ręce, tj. oświetlić w miarę możliwości zakrytą tablicę i w ekwilibrystycznej pozycji – balansując ciałem na podstawionej pod ścianą, ławie kościelnej, z trudem wykonać poniższe fotografie, z których następnie złożyć tekst tablicy epitafijnej.

Oto efekt Naszej pracy [dziękuję mojemu braciszkowi za pomoc]:

Tablica epitafijna, fundowana w 1841 roku, zwieńczona jest herbem Doliwa [nad tarczą hełm w koronie, a po bokach labry], którym pieczętował się ród Zembrzuskich. Przez moment pomyślałem, że może odnajdę tu również herb Żmijewskich – to dopiero byłaby gratka! Na herb nałożono [częściowo] kolory, o czym świadczyć mogą pozostające resztki farby na labrach. Tarcza herbu winna być czerwona, na co mogą wskazywać pionowe pasy? Czy to li tylko efekt jakiegoś zalania?  Tekst wyryty w marmurze pokryty jest farbą koloru złotego. W nazwisku fundatorki – kamieniarz prawdopodobnie dokonywał poprawy. Widoczne są zmiany liter. Oczywiście, tablica epitafijna wymaga oczyszczenia i konserwacji, a następnie powinna zostać udostępniona, tj. należy przenieść/ przesunąć obecnie zakrywający ją ołtarz.

D.O.M.

Tu Oyciec i Syn spoczywa razem

Przykład cnoty Oyciec * Syn Ojca obrazem

Czuła Żona i Matka nad nimi łzy leje

Mąż zabrał Jey szczęście * Syn drugi nadzieję

Tu spoczywają zwłoki Ś.P.

Józefa Zembrzuskiego Syna

Wzorowego młodzieńca w wieku lat 20

dnia 29 grudnia 1832 r.

i Pawła Zembrzuskiego Ojca

w wieku lat 57 dnia 7 maja 1839 r. * zmarłych

które za wystawieniem tej kaplicy przez po-

zostałą Wdowę i Matkę

Apolonią z Żmijewskich Zembrzuską z Bielina

na wieczny spoczynek pod tąż kaplicą złożone

zostały w roku 1841.

Dzisiejszym wpisem powracam do Krza Kuców, a zarazem wpisuję się w pamięć o warszawskim sierpniu’44. Głównym bohaterem tej opowieści jest Bronisław Witold Euzebiusz Żmijewski, s. Juliana i Emilii z Wierzbickich. Jego pradziadkiem był Wawrzyniec Żmijewski dictus Kuc dziedzic na Olszewie- Korzybiu. Bronisław urodził się w 1875 roku w Woli Siennickiej, gdzie jego ojciec pozostawał w obowiązku Ekonoma. Kształcił się w zawodzie cukiernika. W 1903 roku jego żoną została Amelia Elżbieta Czaplicka (*1880 Gostynin). Doczekali się sporej gromadki dzieci [załącznik poniżej].

Swoją pierwszą [?] cukiernię w Warszawie odkupił od Stanisława Ciecierskiego w 1899 roku. Pozostawała w jego rękach i w rękach jego rodziny do 1944 roku, czyli do momentu zniszczenia stolicy. Był to lokal na Krakowskim Przedmieściu, przy kościele św. Krzyża. Wcześniej cukiernię w tym miejscu prowadził Ludwik Koch, a następnie przez krótki okres jego syn Henryk. Kolejnym właścicielem był Stanisław Ciecierski [kilka lat później Ciecierski z rodziną przeniósł się do Suwałkach, gdzie także prowadził cukiernię przy ulicy Kościuszki 88], a po nim Bronisław. Jest wielce prawdopodobne, że nie był to zwyczajny zbieg okoliczności- ponieważ babka Bronisława była z domu Ciecierska!

W kolejnych latach, Bronisław jest już właścicielem trzech cukierni – dodatkowe zakłady miał przy ul. Nowy  Świat 1 oraz przy ulicy Czerniakowskiej 196. Wielce prawdopodobne jest, że także współpracował z bratem Edmundem, który wraz z Wacławem Piątkowskim prowadził fabryki cukru, czekolady i wanilii przy ulicy Elektoralnej 4 oraz ulicy Chmielnej 40. Podobno, w przedwojennej Polsce [Warszawie] wiodły prym w  branży cukierniczej trzy rodziny: Wedel, Blikle i Żmijewscy? Sporo informacji na temat rodziny i jej „słodkiej” działalności przynosi lektura ówczesnej prasy. Cukiernie Żmijewskiego cieszyły się powodzeniem i były miejscem częstych spotkań warszawiaków. Jak wspomina Edward Dziewoński, którego pierwszą miłością była Zofia Żmijewska [c. Edmunda Ż.], Żmijewscy wyrabiali najlepsze w Warszawie bomby czekoladowe.

Kres działalności Bronisława Żmijewskiego nastąpił wrześniowego poranka 1944 roku. Jak wspomina jeden z jego wnuków- w trakcie Powstania Warszawskiego jego dziadek wraz z rodziną i pracownikami, wypiekał chleb dla powstańców [pracownia przy ul. Świętokrzyskiej 11]. Niestety dymiący komin zakładu był doskonałym celem dla lotnictwa niemieckiego. Nad ranem, 5 września 1944 roku, jedna z bomb uderza w budynek, niszczy zakład i zabija Bronisława [wg aktu zgonu była to godz. 6:15]. Bronisław był kolejną z Krza Kuców, cywilną ofiarą Powstania Warszawskiego.

Ps. Dziękuję Panu dr Rafałowi Rutkowskiemu za przesłane i udostępnione do publikacji materiały.

W październiku 2019 roku opublikowałem zestawienie dot. Żmijewskich opłacających ówczesne daniny podatkowe, a sporządzone na podstawie rejestrów podatkowych z XVII wieku. Dzisiaj nadszedł czas na publikację takiego zestawienia dla XVI wieku. Występują w nim Żmijewscy z terenu parafii w Żmijewie Kościelnym [ziemia zawkrzeńska oraz ziemia ciechanowska]. Ponadto, dla ułatwienia korzystania z ww. zestawień – przygotowałem dla nich wspólne miejsce w Dziale „Źródła” → „Zestawienia podatkowe”.

Ps. Chciałbym podziękować za pomoc w przygotowaniu tego zestawienia Adamowi A. Pszczółkowskiemu.

Jeden z Synodów Diecezji Płockiej odbył się w Pułtusk, za czasów pontyfikatu Papieża Klemensa XII. Zainaugurowany został 10 czerwca 1733 i trwał blisko 4 miesiące, do 4 września 1733 roku. Obradowano w kościele kolegialnym pułtuskim, a Synodowi przewodniczył bp płocki Andrzej Stanisław Kostka Załuski herbu Junosza (*2 grudnia 1695 +16 grudnia 1758). Po zakończeniu prac synodu jego statuty zostały wydane drukiem w Warszawie, w 1735 roku.

Tam odnajduję informację, że delegacji duchowych z dekanatu mławskiego przewodniczył ks. Adam Budziński- proboszcz kościoła żmijewskiego, a zarazem dziekan mławski. Jak podaje Pan dr Leszek Zygner, ks. Adam Budziński w latach 1713- 1717 opiekował się również nowo konsekrowanym kościołem w pobliskim Stupsku, co potwierdzają Akta Wizytacyjne tego kościoła w 1713 roku [Praca zbior. pod red. Ks. Sławomira Obrębskiego, "Parafia Stupsk i jej patron święty Wojciech", Stupsk 2016]

Z innych, ogólnych ciekawostek jakie przynoszą „Statuty”, to określenie „wzoru aktu chrztu”, który od tej pory miał obowiązywać i miał być sporządzany w księgach urodzonych w poszczególnych parafiach Diecezji Płockiej.

Wydano także zalecenie, aby nowo narodzone dzieci w niebezpieczeństwie życia pozostające, każdy człowiek mógł „ochrzcić z wody” wypowiadając formułę: „Ja Ciebie chrzczę w Imię Ojca, y Syna, y Ducha Świętego”. Plebani, do tego obrządku, powinni przygotować w szczególności kobiety, które odbierają porody.

Archiwum Narodowe w Krakowie, w zespole Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów – przechowuje list napisany w 1745 roku przez Kazimierza Michała Żmijowskiego [jego pradziadem był opisywany wyżej Baltazar] do Rozalii Ewy z Czapskich Chodkiewiczowej. Rozalia, to wdowa po Adamie Tadeuszu Chodkiewiczu h. własnego (*1711 +1744/5 ?),  wojewodzie brzeskolitewskim, staroście błudeńskim, wielońskim i daugielskim. Kazimierz Żmijowski jest łowczym województwa nowogródzkiego, który wraz z żoną Joanną z Łochowskich oraz z gromadką dzieci- mieszka w dobrach Lebieżany [obecnie Białoruś].

Jaśnie Wielmożna Mościa Pani Wojewodzina Brzeska Dobrodziejka

Mając relację w Mińsku, że Wielmożna Pani i Dobrodziejka masz wolą zabawić w Możeykowie do Bożego Narodzenia, dlaczego[dlatego] jakom tyle[tylko] powrócił z Mińska, wypoczowszy dni kilka w domu koniom - pośpieszyłem do Vuen[?] ... całowania stóp Wielmożnej Pani Dobrodziejki, ale wziowszy relatię w Zdzięciele [Zdzięcioł] w przeszłą niedzielę adwentową o oddaleniu się Wielmożnej Pani Dobrodziejki do Wielony [na Żmudzi], z wielkim nieukontentowaniem moim nazad do domu powróciłem, skąd na najpierwszą pocztę czynie odezwę do Wielmożnej Pani Dobrodziejki i przy głębokiej adoracji stóp Wielmożnej Pani Dobrodziejki- przypominam łaskawą deklarację Pańsko w usposobienie mnie czy gotową sumą czyli tenutą dóbr namienionych od Wielmożnej Pani Dobrodziejki, o których to wielu rzeczach miałem mówić z Wielmożną Panią Dobrodziejką - teraz dla odległości miejsca nie wiem co mam czynić, więc upraszam Wielmożnej Pani Dobrodziejki o informacje w tym interesie - jeśli się Wielmożna Pani nie zechcesz zbliżyć - po świętach sanną drogą do Możeykowa, czekać będę przy słabości zdrowia na pomyślny respons [t.j. odpowiedź] od Wielmożnej Pani Dobrodziejki, a za tym jako najuniżeńszy [czołobitny] upraszam Pani Dobroziejki mojej- abyś rozkazała wypłacić resztę przeszłorocznej prowizyji, której należy zł 536 i gr 17, [a] bardzo jestem potrzebny [w potrzebie] bo chleb kupować muszę [czyli na "życie potrzebuję"],.... .... protekcji łasce Wielmożnej Pani Dobrodziejki i przy upadaniem do stóp Pańskich zostawaniem
JWWmwm Paniej Dobrodziejki życzliwym i najniższy sługa
Kazimierz Żmijowski Łowczy Woj. Nowogródzkiego

[dopisek]
Żona moja [w]spólnie ze mną uniża się równo z ziemią do stóp Pańskich Wielmożnej Pani Dobrodziejki

D, 5 Xbra [grudnia] 1745 z Lebieżan

Dzięki uprzejmości Pana Michała z Warszawy mogę zaprezentować upamiętnienie cywilnych ofiar Powstania Warszawskiego, jakie wzniesiono na Warszawskiej Woli. Jak już wiemy z krza Kuców zginęły w trakcie powstania dwie osoby: Weronika, córka Mikołaja oraz Bronisław, s. Juliana [opisywani w „Kalendarium”] – oboje mieli wspólnego przodka, którym był Wojciech, s. Wawrzyńca Żmijewskiego dictus Kuc – dziedzica na Olszewie- Korzybiu.

Uproszczone zestawienie genealogiczne:

1. Wojciech Żmijewski (*1796 +~1875) x [I żona] Barbara Zaszczyńska (*1796 +1841); [II żona] Apolonia Ciecierska (*1818 +1855)

1.1. [z I] Mikołaj (*1833 +1923) x [I żona] Aleksandra Zuzanna Lipska (*1833 +1897); [II żona] Marcjanna Milewska (*1867 +1901)

1.1.1. [z II] Weronika Janina (*1900 +1944)

1.2. [z II] Julian (*1846 +1895) x [I żona] Marianna Brzozowska (*1844 +1873); [II żona] Emilia Magdalena Wierzbicka (*1850 +1936)

1.2.1. [z II] Bronisław Witold Euzebiusz (*1875 +1944)

Udostępnione w ostatnim czasie przez AGAD w Warszawie Księgi Płockie Grodzkie Wieczyste - ujawniły kolejnego plebana kościoła w Żmijewie. W 1654 roku był nim Ks. Mateusz Ćwikliński, który toczył spór z Wojciechem Żmijewskim, synem zmarłego Michała, dziedzicem ze wsi Żmijewo- Trojany.

W zasobach Polskiego Towarzystwa Genealogicznego [PTG] pojawił się dostęp online do „Archiwum Pusłowskich", gdzie odnajdziecie między innymi "Wypisy z ksiąg ziemskich ostrołęckich z lat 1455- 1775” [sygn. 625/99; zbiory Zygmunta Pusłowskiego]. Zbiory te przechowuje Biblioteka Uniwersytetu Jagielońskiego w Krakowie.

Znajdziecie tam sporo informacji o Żmijewskich, począwszy od Trojana de Żmijewo, który w 1440 roku staje się właścicielem wsi Kurpie. Ja, chciałbym zwrócić uwagę na ciekawą zapiskę heraldyczną  dot. Jana Żmijewskiego ze Żmijewa- Mancz, któremu w 1509 roku potwierdzono prawo do książęcego przywileju nadanego Boleścicom [z 1408 roku]. Dodam, że w 1472 roku takie potwierdzenie w księgach ostrołęckich – zapisano jego ojcu Jakubowi [Kalendarium: 27 listopada 2014].

Poniżej prezentuję najstarszy [jak do tej pory], odnaleziony [dziękuję Adamowi A. Pszczółkowskiemu] zapis metrykalny dot. Żmijewskich. Jest to akt zawarcia małżeństwa, pochodzący z początku 1680 roku, z parafii w Koziczynku. Do tej pory najstarszym dokumentem był akt małżeństwa Andrzeja Żmijewskiego z Marianna Nadratowską de Nadratowo z 1682 roku - parafia w Srzensku.
Koziczynek [obecnie Koziczyn], to wieś szlachecka położona w powiecie ciechanowskim, ziemi ciechanowskiej. Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy erygowano zapewne w II poł. XIV w. Biskup płocki Paweł Giżycki w dniu 19 lipca 1458 r., na prośbę szlachty z Kołak, przyłączył tę wieś do kościoła w Koziczynie. W 1486 i 1565 r. kolatorzy i proboszczowie ufundowali ołtarze z przywiązanymi do nich obowiązkami odprawiania Mszy św. W 1599 r. w konsekrowanym kościele znajdowało się pięć ołtarzy: w głównym obrazy przedstawiały Mękę Pańską; boczne ołtarze poświęcone były: Przemienieniu Pańskiemu, Zwiastowaniu NMP oraz św. św. Leonardowi i Mikołajowi [bardzo zniszczony kościół przetrwał do II poł. XVIII w]*. To właśnie w tej świątyni, 26 lutego 1680 roku, ks. Mikołaj Kosiński pobłogoslawił związek małżeński pomiędzy Szlachetnym Marcinem Żmijewskim i Szlachetną Anną Chrostowską wobec świadków Urodzonego Jana Nieborskiego oraz Szlachetnego Wojciecha Kownackiego.

*serwis diecezjaplocka.pl

Moja propozycja na nadchodzące święta! Film "Diabeł Łańcucki -początek historii", to polski film historyczny o kulturze szlacheckiej, który dzisiaj ma swoją premierę. Ukazuje "skrawek" Rzeczpospoliej w początkach XVII wieku. Tytułowy diabeł, to Stanisław Stadnicki h. Srzeniawa, który został zapamiętany jako awanturnik i sławny warchoł ... Być może świadkiem początków jego "szaleństw" był Trojan Żmijewski - potwierdzony w 1564 roku jako burgrabia zamku sanockiego ...!?