Herb Boleścic

Opis Boleściców wraz z uproszczonym wizerunkiem tegoż herbu  wg Jana Długosza z XV wieku
Opis Boleściców wraz z uproszczonym wizerunkiem tegoż herbu wg Jana Długosza z XV wieku

"... Ex Polonica gente ortum ducens ... Viri in ea tyranidem et rem privatam proni; per quos et beatus Stanislaus Cracoviensis et Venterus Plocensis episcopi fuerunt occisi. Ob. quam notam, dum huius domus nonnulli milites, occisione beati Stanislai secuta, ex Cracoviensi regionae in Masoviam anfugissent, Boleszczycy, quasi milites Boleslai regis, sunt nominati et id nomen usque in hodiernum sorciuntur et retinent ..."

 

"... Z polskiego plemienia zrodzony... Mężowie w nim skłonni do despotyzmu i ubiegania się o prywatę i przez nich tak Święty Stanisław krakowski jak Werner płocki biskupi zostali zabici. Z powodu zmazy, gdy niektórzy rycerze domu tego, po zabójstwie świętego Stanisława, zbiegli z ziemi krakowskiej na Mazowsze, zostali nazwani Boleścicami, niby rycerzami króla Bolesława i imię owe losem wyznaczone aż po dziś dzień zachowują ..."
Jan Długosz, Insignia, 21

Fragment "Wypisów z ksiąg ziemskich i grodzkich podlaskich i mazowieckich [tzw. Kapicjana] ",  Archiwum Narodowe w Krakowie
Fragment "Wypisów z ksiąg ziemskich i grodzkich podlaskich i mazowieckich [tzw. Kapicjana] ", Archiwum Narodowe w Krakowie

Boleścic (Bolesta) to herb, którym pieczętowali się pierwsi dziedzice Żmijewa. Z początkiem XV wieku przeniesiony został w kierunku wschodnim na ziemię łomżyńską [Kurpie, Żmijewo-Mancz] przez Trojana de Żmijewo, którego syn w 1472 roku otrzymał potwierdzenie wielkiego przywileju swobód nadanego przez Księcia Mazowieckiego Siemowita IV - Jastrzębcom- Boleścicom z 1408 roku. W samym Żmijewie - potwierdzenie przynależności do mazowieckich Boleściców odnajdujemy w 1552 roku, kiedy to, Wojciech Żmijewski h. Jastrzębiec [chodzi o Bolestę] opłaca pobór ze swoich dóbr.

Następnie w 1577 roku przy wywodzie szlachectwa Walentego Olszewskiego - świadczy Szymon Żmijewski de Żmijewo Kościelne w pow. mławskim z herbu BOLIEŚCZICZY, z linii babki ojczystej.

Fragment księgi Płockiej Grodzkiej Wieczystej z 1577 roku, AGAD w Warszawie
Fragment księgi Płockiej Grodzkiej Wieczystej z 1577 roku, AGAD w Warszawie

Kolejne potwierdzenie dla tego herbu odnajdujemy na płycie nagrobnej Żmijewskich z Bolmina, pochodzącej z 1633 roku, na której zachował się pierwotny wizerunek Bolesty [wg Długosza - podkowa barkiem do góry].

Fragment epitafium poświęconego Żmijewskim z kościoła w Bolminie [Foto. Pan Wojciech Domagała; Licencja CC BY-SA 3.0 PL]
Fragment epitafium poświęconego Żmijewskim z kościoła w Bolminie [Foto. Pan Wojciech Domagała; Licencja CC BY-SA 3.0 PL]

Sto lat później w źródłach pojawia się kanonik płocki Wawrzyniec Daćbog Żmijewski, który był także Boleścicem i ten wizerunek herbu [w ujęciu Jastrzębca] został umieszczony na jego epitafium w Katedrze w Chełmży.

Herb Boleścic [w ujęciu Jastrzębca] z 1762 roku; pochodzi z epitafium kanonika płockiego Wawrzyńca Daćboga Żmijewskiego [Katedra w Chełmży]
Herb Boleścic [w ujęciu Jastrzębca] z 1762 roku; pochodzi z epitafium kanonika płockiego Wawrzyńca Daćboga Żmijewskiego [Katedra w Chełmży]

Mapa z oznaczeniem siedzib przedstawicieli rodu Boleściców. Dobra Żmijewo - Boleściców Żmijewskich [oznaczone gwiazdką]. Siedziby przedstawicieli rodu, którzy otrzymali w 1408 roku przywilej swobód od Siemowita IV [kolor niebieski], pozostałe siedziby Boleściców [kolor zielony] oraz zachowane pamiątki po Boleścicach - głównie Żmijewskich [kolor pomarańczowy].

[Opracował: Robert Żmijewski]