W zasobach archiwalnych Biblioteki Jagielońskiej w Krakowie odnajduję rękopis dotyczący „Instalacji ks. Wawrzyńca Żmijewskiego na kanonika katedralnego w Płocku w 1753 roku”. To postać dość dobrze nam znana, o której pisałem już serwisie. Wawrzyniec (*1709 Dybła +1762 Chełmża) był synem Józefa Żmijewskiego h. Bolesta* [niesłusznie m. in. w tym dokumencie utożsamiany z Jastrzębcem] i Anny Szczuki h. Grabie - dziedziców dóbr Dybła w ziemi wiskiej. W 1752 roku objął prepozyturę katedralną po Pawle Szczuce. W 1753 roku oficjalnie dokonano instalacji ks. Wawrzyńca Żmijewskiego na kanonika katedralnego w Płocku. Prezentowany dokument jest szczególnie ważny, ponieważ bardzo dokładnie przedstawia genealogię ks. Wawrzyńca wraz z przynależnością herbową jego przodków:

1. Andrzej Żmijewski h. Bolesta* [Jastrzębiec] dziedzic dóbr Dybła i Słucz.

1.1. Jan Żmijewski h. Bolesta* [Jastrzębiec] x Barbara Rudzka h. Prawdzic (c. Sebastiana)

1.1.1. Józef Żmijewski h. Bolesta* [Jastrzębiec] x Anna Szczuka h. Grabie (c. Macieja x Marianny Dzielnickiej h. Działosza)

1.1.1.1. Wawrzyniec Daćbóg Żmijewski h. Bolesta* [Jastrzębiec].

Oczywiście pierwotnym herbem Żmijewskich [przeniesionym w XV w. ze Żmijewa w ziemi zawkrzeńskiej] był Bolesta, a w prezentowanym dokumencie wymieniany jest Jastrzębiec. Tak jak już wyżej napisałem, pomiędzy Bolestą, a Jastrzębcem często stawiano znak „=” i to wizerunek Jastrzębca zdobi epitafium ks. kanonika Wawrzyńca Daćboga Żmijewskiego w katedrze chełmżyńskiej. Jako ciekawostkę dodam, że podczas masowych legitymacji szlacheckich w XIX wieku, potomkowie dziedziców dóbr Dybła zostali wylegitymowani z h. Ślepowron (sic!).

Ps. Dziękuję Panu Adamowi Markiewiczowi za pomoc w dotarciu do prezentowanego dokumentu.

Przeglądając ogromny zbiór Ksiąg Płockich Grodzkich Wieczystych - pod 1576 rokiem, natrafiłem na dwa ciekawe wpisy. Według wstępnej analizy tekstu [dokonanej przez Pana Adama A. Pszczółkowskiego], dotyczą one sprawy o pobicie Tomasza Żmijewskiego de Żmijewo i jego sługi przez Marcina Rokitnickigo de Rokitnica (s. Waleriana) w ziemi dobrzyńskiej. Napad musiał być gwałtowny skoro Rokitnicki nie zawahał się użyć bombardy! Tomasz wedle zapisów pochodził z Prus, czyli jest wielce prawdopodobne, że to dziedzic ze Żmijewka koło Brodnicy, które w tym czasie było właśnie w rękach Żmijewskich?! Tu rodzi się pytanie - dlaczego zatem ta sprawa trafiła do ksiąg płockich? Być może też nie można wykluczyć tego, że Tomasz pochodził ze Żmijewa w ziemi zawkrzeńskiej, a w Prusach sprawował jedynie urząd, który doprowadził w konsekwencji do ostrego zatargu z Rokitnickim. Z całą pewnością teksty te wymagają szczegółowego tłumaczenia i opracowania, bo zawarta w nich historia jest nader ciekawa!

Najstarsze metrykalne zapisy dot. naszych przodków z terenu parafii żmijewskiej odnajdziemy dzisiaj w Archiwum Diecezjalnym w Płocku [„Sumariusze z lat 1749-1808” dostępne są także w Archiwum Państwowym w Warszawie Oddział w Mławie]. Sięgają one II połowy XVIII wieku. Zatem dzisiaj z ogromną atencją można jedynie popatrzeć na powyżej prezentowany zapis z wizytacji Kościoła w Żmijewie w 1843 roku, gdzie jest mowa o posiadaniu zachowanych [chociaż już wtedy niekompletnych] ksiąg metrykalnych od 1616 roku! W jaki znakomity sposób mogłyby one dzisiaj pozwolić na odtworzenie genealogii naszego rodu od początków XVII wieku! Niestety, powyższy zapis powstał ponad 170 lat temu i nie zachowały się niestety te najstarsze zapisy w księgach kościelnych. Bezpowrotnie straciliśmy  blisko 150 lat udokumentowanych, najpewniejszych źródeł jakimi są księgi kościelne zawierające informacje o narodzinach, małżeństwach i zgonach. Lekko licząc  straty te dotyczą około 5 pokoleń naszych przodków! Zapewne, wpływ na to miał także sposób przechowywania ksiąg w drewnianym ówcześnie kościele [ostatnia drewniana świątynia stanęła w Żmijewie z początkiem XVIII wieku i służyła wiernym blisko 160 lat] oraz dramatyczne wydarzenia,  jakie towarzyszyły przemarszowi przez Żmijewo wojsk francuskich w 1807 roku, czy pożar z 1863 roku, który strawił świątynię. Jednak pomimo tych tragicznych doświadczeń- opaczność  czuwała nad potomnymi  i część kościelnego księgozbioru zachowała się po dzień dzisiejszy, ku uciesze rodzinnych genealogów! Obecnie, w badaniach genealogicznych dotyczących okresu od końca XIV wieku [pierwsze pisane wzmianki o dziedzicach Żmijewa] po I połowę XVIII wieku musimy posiłkować się poza metrykalnymi źródłami – jak to wspaniale, że chociaż w części zachowały się do naszych czasów!

W ubiegłym tygodniu odnalazłem w księgach Płockich Grodzkich Wieczystych niezmiernie ważny dla Żmijewskich wpis z 1577 roku, który potwierdza przynależność dziedziców ze Żmijewa na Zawkrzu do BOLEŚCICÓW! Poniżej prezentuję tłumaczenie - jakiego dokonał Pan Adam A. Pszczółkowski:

"PłGW, sygn.65, k.268v-269 - Zaświadczenie szlachectwa wystawione pod pieczęcią Stanisława Kryskiego a Drobnin, wojewody mazowieckiego, starosty płockiego dla Walentego Olszewskiego, syna +Macieja, rodem z Olszewa-Stęcli z pow. mławskiego, ziemi zawkrzeńskiej, woj. płockiego, na potrzeby procesu w Toruniu pomiędzy Maciejem Nałęczem a Stanisławem Głuchowskim de Rzeczkowo (?) (wygląda na to, że Olszewski był sługą Głuchowskiego - AAP). Świadczą Józef Zagrobski de Zagroba Mała z pow. bielskiego i Jan Olszewski de Olszewo-Borzymy z pow. mławskiego, z linii ojczystej z herbu ZAGROBA, że ten Olszewski zrodzony z prawego małżeństwa, szlachcic, i że jego ojciec przeniósł się do Księstwa Pruskiego do wsi Cichoradz. Dalej Ambroży Chrostowski de Chrostowo Wielkie z pow. przasnyskiego i Stanisław Olszewski de Olszewo-Stęcle z pow. mławskiego, z linii macierzystej z herbu LUBICZE. Matka była +Małgorzata Chrostowska, córka +Pawła z herbu Lubiczów, prawa żona +Macieja Olszewskiego, osiadłego w Cichoradzu. Także Szymon Żmijewski de Żmijewo Kościelne w pow. mławskim z herbu BOLIEŚCZICZY, z linii babki ojczystej, niemniej Wojciech Młodyński de Młodynino-Babanki z pow. mławskiego, z herbu LUBICZE z linii babki macierzystej...".

Powstanie niniejszego wpisu „zawdzięczamy” Maciejowi Nałęczowi, który "naganił szlachectwo" Walentego Olszewskiego- będącego świadkiem w tej sprawie.

Dodatkowo, dzięki współpracy Pana Adama A. Pszczółkowskiego i Pana dra Tomasza Jaszczołta udało się ustali [także na podstawie tej zapiski] kolory tarcz herbowych wraz z godłami poszczególnych rodów!: Olszewscy herbu Zagroba, Chrostowscy herbu Lubicz, Żmijewscy herbu Boleścic, Młodyńscy herbu Lubicz (podkowa i dwa krzyże). Serdecznie dziękuję Panom za pomoc w odczytaniu tego zapisu z ksiąg Płockich Grodzkich Wieczystych.

Towarzystwo Rolnicze w Królestwie Polskim zostało utworzone ukazem cesarza Aleksandra II z 24 listopada 1857 roku. Jego prezesem był hrabia Andrzej Artur Zamoyski [zam. w Jadowie; powiat stanisławowski]. Powstało na fali liberalnych reform cara Aleksandra II, wywołanych przegraną przez Imperium Rosyjskie wojną krymską. Była to faktycznie pierwsza organizacja pozarządowa istniejąca w Królestwie Polskim, nie poddana kontroli władz carskich. Zajmowała się szeroko rozumianą polityką rolną; dbała o podniesienie rentowności polskiego rolnictwa, opowiadała się za stopniowym odchodzeniem od pańszczyzny. Postulowała oświatę chłopów. Towarzystwo Rolnicze istniało do 6 kwietnia 1861 roku, kiedy to zostało rozwiązane przez Aleksandra Wielopolskiego. 8 kwietnia 1861 roku, w wyniku ostrzelania przez Rosjan uczestników demonstracji przeciw rozwiązaniu Towarzystwa Rolniczego na Placu Zamkowym w Warszawie, zginęło ponad 100 osób, a ok. 200 zostało rannych [Wikipedia]. Opublikowana po jego rozwiązaniu „Lista członków Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskiem w roku 1861” przynosi nam informacje o naszych rodowcach:

• X. Józef Żmijewski pleban ze Złakowa – reprezentujący Okręg Łowicki- Powiatu Łowickiego
• X. Feliks [Józef] Żmijewski pleban z Ostrowąsa – reprezentujący Okręg Radziejowski – Powiatu Wocławskiego
• Feliks Żmijewski – dziedzic dóbr Dybła reprezentujący Okręg Biebrzański – Powiatu Augustowskiego

Najwięcej dzisiaj wiemy o Feliksie Żmijewskim z Dybła, którego już opisywałem w serwisie [Kalendarium 4 marca 2017]. Feliks, będąc zarazem członkiem Towarzystwa Rolniczego, zasiadał także w lokalnych władzach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim. Była to pierwsza polska instytucja bankowa, stowarzyszenie właścicieli ziemskich Królestwa Polskiego z siedzibą w Warszawie, a założone w 1825 z inicjatywy Franciszka Ksawerego Druckiego- Lubeckiego. Celem działalności Towarzystwa było udzielanie kredytów długoterminowych. Wspierało ono polskich właścicieli ziemskich [Wikipedia]. Pozostałe dwie postacie postaram się niebawem opisać.

Dzisiaj chcę zaprezentować dwa krótkie fragmenty pochodzące z gazet z lat dwudziestych XX wieku, które wymieniają Żmijewskich z majątku Śliz. Jest to swoiste nawiązanie do postaci wyżej opisanego Feliksa Żmijewskiego, który był stryjem wzmiankowanego poniżej Teodora.

Pierwszy fragment, to nekrolog, który ukazał się po śmierci Teodora Żmijewskiego (*1845 +1921). Jego treść stanowi potwierdzenie udziału Teodora w Powstaniu Styczniowym w 1863 roku, a także określa miejsce pochówku [RŻ: Cmentarz Parafialny w Górznie].  Kolejny fragment przywołuje nam Edwarda Żmijewskiego (*1882 +1949), który tak jak i jego ojciec Teodor- kultywuje patriotyczne tradycje swoich przodków.

Ukazało się opracowanie Pani Elżbiety Sęczys „Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861”, które jest międzyarchiwalną i międzyzespołową pomocą naukową do akt gubernialnych deputacji szlacheckich i gubernialnych marszałków szlachty przechowywanych w archiwach państwowych w Białymstoku, Lublinie i Kielcach. Uwzględnia bowiem występujące między nimi powiązania merytoryczne, a także dla jasności wpisu nawiązuje do wydanej staraniem Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w 2000 r. publikacji Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–18611 opracowanej dla akt genealogicznych przechowywanych w zasobie Oddziału II Archiwum Głównego Akt Dawnych. Odnajdujemy tu następujących członków Rodu Żmijewskich:

1. Przy wywodzie MALECZYŃSKI h. Jastrzębiec:  Od Franciszka, który w r. 1770 sprzedał Adamowi Żmijewskiemu odziedziczoną po ojcu Janie wś Łuchcze (pow. łucki); [s.270]

2. Przy wywodzie SZCZEPAŃSKI h. Dołęga: Gracjan Józef (2im) * 5 XI 1844 i Ryszard Julian (2im) * 13 II 1843 (s-owie Maurycego i Anny Żmijewskiej) leg. 1855. Zapisani do Ks. Szl. Gub. Lub. p. 93–94; [s.429]

3. Przy wywodzie SZYMANOWSKI Korwin h. Ślepowron: Stanisław (s. Kazimierza i Marianny Żmijewskiej). Zapisany w r. 1842 do Ks. Szl. Gub. Aug. p. 145; [s.434]

4. Przy wywodzie ŻMIJEWSKI h. Szreniawa: Od Pawła, którego pradziad Stanisław z ojcem Jerzym nabył w r. 1608 od Jana Rakowskiego wś Dybło – prawnuk Wojciech (s. Jana) leg. 1841. Zapisany do Ks. Szl. Gub. Lub. oddz. Podl. p. 21, skąd w r. 1853 wykreślony i przeniesiony do Ks. Szl. Gub. Płoc. Inni potomkowie Stanisława wyleg. z h. Ślepowron; [s.519]

5. Przy wywodzie ŻMIJEWSKI h. Ślepowron: Od Wojciecha, komornika ziemi wiskiej, dz. wś Dybło w r. 1783 – prawnuki Antoni

Michał (2im) * 20 I 1829 leg. 1854 oraz Karol Adam (2im) * 9 II 1836 i Michał * 21 IX 1842 (s-owie Michała i Antoniny Słowikowskiej) leg. 1852. Zapisani do Ks. Szl. Gub. Lub.; [s. 519].

Drobna ciekawostka dotycząca parafii w Żmijewie. Otóż na przełomie 1829/1830 roku pojawiła się szansa na powiększenie jej terytorium, kosztem sąsiedniej parafii w Stupsku. Problem parafii stupskiej wypłynął za sprawą kolatora tego kościoła - Daniela Tytusa Lasockiego h. Dołęga (*1785 +1875), a u podstaw którego leżały fundusze przeznaczane na utrzymanie kościoła. Prezentowany fragment jest potwierdzeniem jak bliskie było już przejęcie parafii w Stupsku pod skrzydła proboszcza w Żmijewie, gdzie posługę w tamtym czasie pełnił X. Bernard Załuski (*1762 +1834) - sprawujący zarazem godność Dziekana Mławskiego.

Dziennik Urzędowy Guberni Płockiej z 1840 roku przynosi nam treść obwieszczenia z listopada 1839 roku Wydziału dóbr i lasów Rządowych Sekcji Sekwestru i konfiskat, w którym Komisja Rządowa Przychodów Skarbu podaje do powszechnej wiadomości, iż wyrokiem Sądu Wojennego przez JO. Głównie Dowodzącego Czynną Armią Generała Feldmarszałka Xięcia Warszawskiego Hrabi Paskiewicza Erywańskiego  … następujące osoby za zawiązanie w Królestwie tajnego towarzystwa w złych celach, pod nazwą „Sprzymierzenie Narodu Polskiego” na karę konfiskaty majątku wskazane zostały … Pod pozycją nr 8 tego zestawienia odnajduję Eugeniusza Józefa Faustyna Żmijewskiego - syna Feliksa i Karoliny z Broniewskich, urodził się w 1816 roku w Pułtusku. Z zawodu urzędnik, agronom i literat. Skazany na zesłanie przybywał na Syberii w latach 1839- 1856. Po powrocie do Królestwa Polskiego zamieszkuje w Warszawie i tam żeni się w 1859 roku z panną Zuzanną Grabińską – córką zmarłego profesora Uniwersytetu Królewsko- Warszawskiego. W 1860 roku Eugeniusz Żmijewski otrzymuje potwierdzenie szlachectwa z herbem Szreniawa – jako pochodzący w ósmym pokoleniu od Marcina Żmijewskiego dziedzica dóbr Pienice w 1679 roku. Umiera w Warszawie w 1885 roku. Bardzo skrótowo przedstawiłem dzieje Eugeniusza, z całą pewnością jego postać i losy powinny doczekać się szczegółowego opracowania.

Księstwo Warszawskie (1807- 1815) zostało utworzone przez Cesarza Francuzów Napoleona I oraz Cesarza Rosji Aleksandra I w 1807 roku na mocy traktatu pokojowego, jakie Cesarstwo Francuskie podpisało 7 i 9 lipca 1807 w Tylży z Imperium Rosyjskim i Królestwem Prus. Składało się z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego [w tym z części Mazowsza znajdującej się od 1795 roku pod pruskim zarządem]. Stolicą państwa została Warszawa. Księstwo Warszawskie było państwem ściśle powiązanym z Francją. Administracyjnie dzieliło się na Departamenty. Północne Mazowsze weszło w skład departamentu płockiego, na czele którego stał prefekt. Departament dzielił się na powiaty i gminy miejskie oraz wiejskie. W Księstwie Warszawskim działał dwuizbowy Sejm. Do izby niższej wchodzili m.in., zgodnie z postanowieniami konstytucji Księstwa, posłowie mianowani przez sejmiki, tj. zgromadzenia szlachty każdego powiatu. 10 lutego 1809 roku, taki Sejmik odbył się w Przasnyszu. Jego Marszałkiem był Ur. Antoni Narzymski z Bogatego. Otrzymał nominację w grudniu 1808 roku z rąk Fryderyka Augusta I Wettyna z Bożej Łaski Króla Saskiego Księcia Warszawskiego. Sejmik wybierał reprezentanta na Sejm oraz kandydatów do Rad Departamentowych, Powiatowych, a także Sędziów Pokoju. Przasnyskiemu Sejmikowi przewodniczył Marszałek Zastępca Maciej Narzymski. W trakcie obrad od zebranych została przyjęta przysięga, która oznaczała, że „… każdy podpisem swoim zezna to co jest w sercu każdego Polaka, iż z serca oddaje hołd Królowi od dawna przez nas powołanem, z serca wykonywa przysięgę wierności Wnukowi Najjaśniejszych Królów, za których tak szczęśliwi byliśmy …”. Stawili się na Sejmiku także Żmijewscy w osobach:

• Jakuba Żmijewskiego [parafia Krzynowłoga Mała]
• Józefa i Bartłomieja Żmijewskich [parafia Dzierzgowo]
• Jana Żmijewskiego [parafia Łysakowo]
  
• Pawła Żmijewskiego [parafia Sulerzyż]
• Macieja Żmijewskiego [parafia Ciechanów]
• Franciszka Żmijewskiego [parafia Sońsk]

Powracam do wyżej zamieszczonego wpisu dot. Eugeniusza Żmijewskiego. Otóż, jak podaje Stanisław Łozna na łamach "Miesięcznika Heraldycznego" nr 11 w listopadzie 1932 roku, ojciec Eugeniusza - Feliks Żmijewski, to Kawaler Orderu Świętego Stanisława! Był to historyczny polski order nadawany w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim. Od 1831 roku istniał jako odznaczenie rosyjskie. Po utworzeniu Królestwa Polskiego już 1 grudnia 1815 r. order został wprowadzony ponownie jako Order Polski Świętego Stanisława. Wielkimi mistrzami byli odtąd carowie rosyjscy z dynastii Romanowów, noszący też tytuł Króla Polski (Aleksander I i Mikołaj I). Order podzielono podobnie jak rosyjskie Order Świętego Jerzego i Order Świętej Anny, na cztery klasy, a awans do wyższej klasy był zastrzeżony dla posiadaczy klasy niższej.
Feliks Żmijewski otrzymał order Klasy III [komandoria na szyi bez gwiazdy na piersi] - 13 kwietnia 1824 roku i był jednym z 666 kawalerów odznaczonych [Klasa III] w Królestwie Polskim. Zapewne doprowadziły do tego piastowane przez niego urzędy: w latach 1821–1830: Asesor ekonomiczny w Wydziale Dóbr i Lasów Komisji Wojewódzkiej Płockiej, 1821–1822: Naczelnik Sekcji Ekonomicznej Wydziału Skarbowego Komisji Wojewódzkiej Płockiej, 1823: Komisarz zasiadający w Wydziale Administracji i Oświecenia Publicznego Komisji Wojewódzkiej Augustowskiej. Z całą pewnością otrzymane przez ojca odznaczenie było swoistą przepustką dla Eugeniusza do "sprawnego przeprowadzenia wywodu szlachectwa" przed Heroldią KP. Nie znam dokładnej daty śmierci Feliksa Żmijewskiego, ale z całą pewnością umiera przed 1845 rokiem.

Chciałbym polecić lekturę książki Ryszarda Zielińskiego „Karmazyny i sitarze” z 1977 roku. Autor przedstawia w ciekawy sposób, budując narrację w oparciu o licznie zgromadzony materiał źródłowy, losy Grzegorza Zielińskiego h. Świnka z Zielonej w ziemi zawkrzeńskiej. Główny bohater to syn Feliksa Zielińskiego – podsędka ziemskiego płockiego, sędziego ziemskiego płockiego i Doroty z Kryskich. Opowieść o Grzegorzu (*1535 +1599) rozpoczyna się w 1555 roku i opowiada o jego karierze w ówczesnej Rzeczypospolitej. W latach 1561-76 był sędzią ziemskim płockim, 1576-82 piastował urząd kasztelana płockiego, a następnie w latach 1582-99 był wojewodą płockim. Ponadto, w latach 1576-90 był starostą zakroczymskim, a w latach 1576-99 tentariuszem (starostą niegrodowym) mławskim. W 1563 roku jego żoną zostaje Ewa Mdzewska. Choć autor w książce nie wymienia ani Żmijewa, czy Żmijewskich to sporo miejsca poświęca w niej pobliskim miejscowościom oraz samemu Zawkrzu. Można śmiało powiedzieć, że jest to lektura obowiązkowa dla osób pragnących zapoznać się z uwarunkowaniami społecznymi i politycznymi, czy powiązaniami rodzinnymi panującymi na tym skrawku Mazowsza w II połowie XVI wieku. Jak już wspomniałem autor nie wymienia w książce dziedziców ze Żmijewa, ale już teraz zwracam Waszą uwagę na fragment dotyczący wypadków do jakich doszło w 1574 roku - podczas roków w Szreńsku [Srzeńsku] na tamtejszym zamku: „… Roki szreńskie należały do zawkrzeńskiej jurysdykcji, nie płockiej … roki naznaczymy nie zwyczajnie, pod gołym niebem, tylko na zamku szreńskim … niech tam kto spróbuje zakłócić powagę sądu!...”. Dzisiaj powiem tylko, że Żmijewskich nie mogło tam zabraknąć… !

Kolejne archiwum na mapie poszukiwań i odtwarzania rodowej historii. Tym razem padł wybór na Archiwum Państwowe w Suwałkach Oddział w Ełku. Przechowywane są tu dokumenty dotyczące Żmijewskich zamieszkałych w ziemi wiskiej (m.in. dziedzice dóbr Dybła, Danówko). Dokumenty do których dotarłem, to:

• akty notarialnych pisarzy aktowych Józefa Makowskiego i Wawrzyńca Wądołowskiego z lat 1807- 1829
• akta dotyczące dóbr Dybła z lat 1885-1866
• skorowidz do Repertorium R. Jelnickiego z 1911 roku
• dokumentacja scalania gruntów wsi Dybła z lat 1933-1937

Serdecznie dziękuję pracownikom ełckiego archiwum za okazaną pomoc w poszukiwaniu informacji o Żmijewskich.

Na Cmentarzu Parafialnym w Grajewie odnalazłem grób Adelajdy z Dzimińskich Żmijewskiej (+1874), żony Feliksa Żmijewskiego dziedzica dóbr Dybła. To właśnie oni pozostawili po sobie wspaniałą pamiątkę – kaplicę, która zachowała się do dnia dzisiejszego w Dyble. Pisałem o tym w ubiegłym roku. Wraz z Adelą [Adelajdą] spoczywa w mogile [prawdopodobnie] jej matka Maria z Pękalskich Dzimińska (+1872). Nagrobek został odrestaurowany na przełomie 2012/2013 roku, dzięki pięknej inicjatywie Społecznego Komitetu Renowacji Grajewskiego Cmentarza Parafialnego.

Tak, jak już wyżej pisałem (3 luty br.), gdy brakuje dokumentów metrykalnych musimy sięgnąć do innych źródeł, które mogą przynieść nam imiona naszych przodków. Dla parafii żmijewskiej w drugiej połowie XVII wieku doskonałym tego przykładem mogą być rejestry podatkowe (rejestry pogłównego) przechowywane w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie. Poniżej zamieszczam przygotowane przeze mnie zestawienie dotyczące Żmijewskich z lat 1662-1677. W tym miejscu chciałbym podziękować Robertowi Żmijewskiemu za pomoc w dotarciu do materiałów źródłowych.

Dzięki uprzejmości Pana dra Leszka S. Zakrzewskiego - dotarła do mnie jego książka zatytułowana „Konfederacja Rycerstwa Ziemi Ciechanowskiej w 1764 roku”. To pozycja, która ukazała się w 2013 roku nakładem autora a traktuje, jak sam tytuł wskazuje, o zaprzysiężonym związku szlachty w okresie bezkrólewia. Treść książki oparta jest na odnalezionym Akcie, który zamieszczony został w zespole „Ciechanowskie grodzkie, relacje, oblaty” przechowywanym w AGAD w Warszawie. Konfederacja ciechanowska była następstwem sejmu konwokacyjnego (przedelekcyjnego), obradującego pod laską marszałka Adama Kazimierza księcia Czartoryskiego między 7 maja a 23 czerwca 1764 roku. Jak pisze autor - Konfederację ogłoszono na sejmiku relacyjnym w dniu 23 lipca 1764 roku w Ciechanowie. Treść dokumentu odwołuje się do zachowania wolności Narodu Polskiego, zachowania Wiary Świętej Katolickiej, Kleynotu Szlacheckiego i nabytych od Przodków Prerogatyw Wolnego Każdego Szlachcica Słowu… a także postanowienia, że Kandydatem na króla powinien być Polak rodowity z ojca i matki (tzw. Piast). Pośród blisko setki nazwisk szlachty ciechanowskiej, która podpisała ten Akt – odnajdujemy naszych rodowców: Jana Żmijewskiego, Macieja Żmijewskiego oraz Bartłomieja Żmijewskiego. Prawdopodobnie, między innymi - te same osoby w 1809 roku brały udział w Sejmiku w Przasnyszu, o których pisałem w tym miejscu [6 lipca 2019 r.].

Napisała do mnie Pani Ewa z prośbą o informacje - o jej bliskich ze Żmijewa. Jej 3xprababcią była Ludwika Zuzanna Żmijewska - żona Franciszka Kocięckiego. Ludwika była córką Pawła Marcina Żmijewskiego urodzonego we wsi Żmijewo- Ponki, a wnuczką Romualda Żmijewskiego.

Niewiele wiem o Romualdzie Żmijewskim – analizując dostępne dokumenty można określić, że urodził się ok. 1789 roku. Niestety, brakuje w księgach kościelnych jego metryki. Powodem tego mogło być to, że przybył do wsi Żmijewo Pąki z innej parafii lub tu się rodził, a istniejąca luka w metrykach kościelnych mogła być spowodowana „niedbalstwem” miejscowego plebana, na którego notabene zgłaszano skargi [dot. X. Józef Ciecierski] ? W 1816 roku w Ciechanowie żoną Romualda Żmijewskiego została Małgorzata Pniewska ze wsi Ropele.

W kolejnych latach odnajduję Romualda przy transakcji ziemią, która miała miejsce w 1823 roku. Wtedy to, Paweł Zembrzuski kupuję za 4,5 tys. złotych polskich część w Ż- Pąkach od Teodora Żmijewskiego, który był synem Adama dicti Sąpol i Barbary z Borzuchowskich. Zembrzuski w gotowiźnie zapłacił jedynie 1,5 tys., ponieważ część ziemi została oddana zastawnikowi Romualdowi Żmijewskiemu ze Żmijewa- Pąk". [pisałem o tym w „Kalendarium” - wpis z 29 stycznia 2017].

W 1832 roku występuje Romuald Żmijewski piszący się ze Skarżynka pod Ciechanowem - odbiera spadek po zmarłej bezpotomnie Eleonorze Pniewskiej [czy to siostra jego żony?] oraz czyni zapis żonie Małgorzacie z Pniewskich, a już w 1848 roku występuje jako dziedzic folwarku w Kozicach.

Wspomnieć wypada o jego synu Pawle Marcinie Żmijewskim, który w 1848 rok występuje jako posesor dzierżawny probostwa w Stupsku i jest tam zamieszkały, a w kolejnych latach [1852] jako posesor Pniewa Czeruch.

1. Romuald Żmijewski (*1789) x1816 Ciechanów – Małgorzata Pniewska ze wsi Ropele

1.1. Paweł Szymon (*/+1817 Żmijewo Pąki)

1.2. Julianna (*1818 Żmijewo Pąki)

1.3. Bartłomiej (*1820 Żmijewo Pąki)

1.4. Paweł Marcin (*1822 Żmijewo Pąki) x1848 Mława – Franciszka Aleksandra Bogó[u]rska

1.4.1. Ludwika Zuzanna (*1852 Pniewo Czeruchy) x1872 Daniszewo - Franciszek Kocięcki

1.4.2. Konstancja (*1856 Grzybowo)

1.4.3. Emilia (*1857 Grzybowo)

1.4.4. Konstanty (*1857 Grzybowo)

1.4.5. Tekla (*1864 Wyszyny)

1.4.6. Helena (*1867 Wyszyny +1868 Wyszyny)

1.4.7. Bronisław x1876 Wieczfnia Kościelna – Małgorzata Wieczfińska z Kosińskich

1.5. Antoni (*1825 Skarżynko)

1.6. Józef x1849 Rościszewo - Julianna Rzeszotarska

1.7. Michał x1859 Ligowo – Franciszka Osowska

Józef Ignacy Kraszewski w powieści „Boleszczyce” ukazuje początki rodu Boleściców sięgające XI wieku. Nie jest to li tylko fantazja twórcy ale jak to bywa u tego autora, to historia opowiadana w oparciu o zachowane materiały źródłowe. Książka „Boleszczyce” przedstawia losy królewskiej drużyny Jastrzębców – wywodzących się z Jakuszowic, a służących przy królu Bolesławie Szczodrym [Śmiałym]. Jak niesie legenda, rycerze Ci w 1079 roku wzięli czynny udział w zabójstwie biskupa krakowskiego Stanisława, a następnie wraz z królem i jego rodziną opuścili kraj udając się na Węgry. Po latach powrócili z małżonką króla Bolesława i jego dzieckiem Mieszkiem. Miało to miejsce w 1084 roku, wtedy to otrzymali od panującego w kraju księcia Władysława Hermana [brata Bolesława] przywilej przywracający im dobre imię oraz wszystkie dobra nieruchome, które za zbrodnię popełnioną na św. Stanisławie - na rzecz skarbu zostały im zajęte. Ich imiona to: Borziwoy, Sbilithus, Dobrogostius, Paulus, Zema, Odolan, Andreas i inni. Ród Jastrzębców respektował królewski przywilej, jednak za bark posłuchu starszyźnie pozbawił ich swego zawołania: „… zwijcież się Boleszczycami, nie Jastrzębcami, gdyście Bolesława przenieśli nad ród własny! Nie zapieramy się was, a pamięć tego, co się stało, niech zawołanie Wasze zachowa po wiek wieków…”. Ostatecznie, rycerze wraz ze swym ojcem Mszczujem [Mstae], opuścili rodowe Jakuszowice w Małopolsce i udali się na Mazowsze w okolice Płocka dając początek mazowieckim Boleścicom!

Pan Paweł napisał na kontakt serwisu „Genealogia Żmijewskich ze Żmijewa”: „…jestem praprawnukiem Stefanii Żmijewskiej-Ostrowskiej (1872-1939) urodzonej w Wyszynach Kościelnych ...”. Postanowiłem przyjrzeć się tej gałęzi Żmijewskich. W dość krótkim czasie udało mi się zestawić i zweryfikować genealogię jego 2xprababki – rozszerzając ją o kolejne trzy pokolenia w przeszłość!

1. Teodor Żmijewski x Marianna Leśniewska

1.1. Łukasz Żmijewski (+1783 Gaje)
1.1.1.  Jakub Żmijewski (*1739 +1803 Gaje) x Marianna Olszewska
1.1.1.1. Jan Żmijewski (*1767 + ok 1828) & Konstancja Krośnicka-Żmijewska (*1775 +1845)
1.1.1.1.1. Marianna (*1806 Gaje)
1.1.1.1.2. Franciszek (*1808 Gaje)
1.1.1.1.3. Leon Żmijewski (*09.04.1813 Żmijewo Kościelne +1879 Pąki) & Teofila Miłkowska-Żmijewska (*1813 Pawłowo Kościelne +1876) [ślub 20.01.1837 Żmijewo Kościelne]
1.1.1.1.3.1. Tomasz Żmijewski (*30.11.1846 Gaje) & Marianna Józefowicz-Żmijewska (*1854 +1882); Jak pisze Pan Paweł - "Marianna zmarła przy porodzie syna Władysława, a dziewczynki przypuszczam że dorastały w zakonnym sierocińcu w Płocku) z tego związku pochodzi praprababcia Pana Pawła - Stefania. W 1884 roku drugą żoną Tomasza została  wdowa Józefa Osińska ur. w 1834 roku w Jeżewie [I związek z Andrzejem Szałeckim - ślub 1858 w parafii Kurowo]". Jak przypuszcza Pan Paweł: „… Można zatem podejrzewać że Tomasz od urodzenia do mniej więcej 1875 roku żył w Żmijewie. Potem przeprowadził się z pierwszą żoną do Płocka a od 1884 roku znowu wrócił na wieś do Kurowa. Tyle tylko że nigdzie nie ma śladów po aktach zgonów Tomasza i jego partnerek …”.
1.1.1.1.3.1.1. Stefania Żmijewska-Ostrowska (*11.08.1872 Wyszyny Kościelne + ok. 1939 Warszawa) & Marian Józef Ostrowski h. Nieczuja (*1868 Kalwaria Litewska + 02.02.1940 Warszawa) [ślub 30.05.1893 Płock]
1.1.1.1.1.3.1.2. Franciszka Józefa Żmijewska (*1879 Płock + ?)
1.1.1.1.1.3.1.3. Władysław Żmijewski (*1882 Płock + ?)
1.1.1.1.4. Paweł (Gaje) x1840 Agnieszka Kamińska
1.1.1.2. Piotr (*1757 Gaje)
Jak podaje dalej Pan Paweł - prapradziadowie „… Marian i Stefania (ze Żmijewskich) mieli szóstkę dzieci urodzonych w latach 1893 - 1905. Od 1896 roku mieszkali pod różnymi adresami w Warszawie. Najdłużej na Matejki 10/7 (30 metrów od Sejmu). Ciekawostka ! W 1896 roku rodzą się im bliźniaczki które: zostają ochrzczone w dwóch różnych kościołach w Warszawie (Wola i Praga), w 1918 roku wychodzą za mąż [różne daty i mężowie ale ten sam kościół w Warszawie] oraz tego samego dnia zostają matkami  [13.01.1922]. W załączeniu fotografia praprababci Stefanii oraz jej męża. Zdjęcia datowane na 1932 rok. [Stefania] zmarła około 1939 roku w Warszawie i jest pochowana na Starych Powązkach 31WP/3/13. Razem ze swoimi dwoma synami, synową i jej siostrami. Mąż Marian Ostrowski i reszta dzieci są pochowani na Cmentarzu Bródnowskim w sektorze 25D …”.
Panie Pawle, dziękuję za przesłane materiały do publikacji!

Informuję, że w grudniu zmienił się adres serwisu „Genealogia Żmijewskich ze Żmijewa”! Obecnie, przez krótki czas, funkcjonuje nadal stary adres, ale już teraz warto zapamiętać i posługiwać się nowym, tj.: https://zmijewscy.jimdofree.com