W pierwszym tegorocznym wpisie powracam do postaci X. Kanonika Wawrzyńca Daćboga Żmijewskiego h. Boleścic (*1709 +1762). Dzieje się tak za sprawą aukcji, na której została wystawiona książka pochodząca ze zbioru bibliotecznego Naszego rodowca. Nosi ona tytuł ”Aparatus sacerdotum ea complectens qua ad notitiam Sacerdotii spektant; nec non ea, qua ad Scientiam illi necesseriam pietatemq pertinent Collectus ex variis probatisq Auctoribus” i została wydana w 1685 roku w Poznaniu. Pozycja ta, została opatrzona Ex-librisem wraz z odciskiem pieczęci księdza Wawrzyńca:

Ex libris Laurentiius Żmiiewski
Canoni[cus ] Culmen[sis]
Anno [Domini] 1744 die 12 January

Sam podpis stanowi „przebitkę” istniejącego wcześniej tekstu, co sugeruje, że ksiądz Wawrzyniec stał się kolejnym właścicielem książki 12 stycznia 1744 roku. Pełnił w tym czasie godność kanonika gremialnego chełmińskiego. Całość opatrzona została pieczęcią, która przedstawia wizerunek herbu Boleścic [w ujęciu Jastrzębca], a nad nim umieszczony kapelusz [w kolorze czarnym] z chwostami. Ich liczba świadczyła o  godności właściciela herbu.

Na odcisku pieczęci mamy do czynienia z 12 chwostami [po 6 z obu stron tarczy], co wskazuje na herb prepozyta, tj. przewodniczącego kapituły kanoników. Ksiądz Wawrzyniec, uzyskał tą godność dopiero w 1752 roku i co najmniej na ten rok należy datować odcisk pieczęci. Po dokładnym obejrzeniu odcisku widzimy, że prawdopodobnie, pierwotnie wizerunek herbu zawierał jedynie elementy jego godła, tj. podkowę z krzyżem [być może ręcznie odrysowane?], a dopiero po czasie zastąpiła je oficjalna pieczęć prepozyta, co zdaje się potwierdzać moje przypuszczenia.

*Dziękuję Panu Bartoszowi z PW.Bartoszko- Poznań za zgodę na wykorzystanie zdjęć z aukcji.

We współczesnej Warszawie odnajdziemy kilka figur Św. Jana Nepomucena [beatyfikowanego w 1721 roku przez Innocentego XIII, a kanonizowanego 19 marca 1729 przez Benedykta XIII]. Jedna z nich, dłuta Jana Jerzego Plerscha, znajduje się na Placu Trzech Krzyży. Wystawiona została w 1752 roku w związku z zakończeniem prac kanalizacyjnych i drogowych - związanych z budową ulic wokół Placu Trzech Krzyży. Na cokole, opatrzonym herbem Królestwa Polskiego, znajdują się trzy tablice, z których dwie poświęcone są okolicznościom wystawienia pomnika. Trzecia pochodzi z 1852 roku i upamiętnia okres panującej w stolicy epidemii cholery, w wyniku której śmierć zabrała 4700 mieszkańców: „R[oku].P[ańskiego]. 1852 kiedy ciężka grasowała cholera, lud wierny błagał tu Boga, aby tę karę sfolgował. I spojrzał Pan Niebios i ludu swego się ulitował. I lud wdzięczny statuę tę z gruntu odnowił”. Przez cały okres panowania zarazy, wierni zbierali się codziennie pod tą statuą Św. Jana Nepomucena, traktując go jako szczególnego patrona. Paląc znicze i zanosząc za jego wstawiennictwem prośby do Boga.

Na pamiątkę tych wydarzeń - 19 września 1852 roku w Warszawie, na Placu Trzech Krzyży [Pod Trzema Figurami] odbyło się uroczyste odsłonięcie i poświęcenie odnowionej figury Św. Nepomucena. Okolicznościowe kazanie wygłosił Ks. Józef Żmijewski wikariusz parafii Św. Aleksandra:  „… Ilekroć następne pokolenia obok niej przechodzić będą, nieraz z westchnieniem wyrzekną: Tutaj ojcowie i Matki nasze w czasie ciężkiej śmiertelności, przychodzili czerpać pociechę w modlitwie, tu przychodzili opłakiwać stratę ukochanych im osób i prosić o zachowanie przy życiu pozostałych bliźnich … i myśl ich spocznie obok popiołów przodków a serce przywtóruje uszanowaniem i czcią dla ich pamięci … Panie! chwała i dzięki Tobie za każdą chwilę u stóp Twego Sługi spędzoną; dzięki Ci! żeś nam dozwolił jeszcze uczestniczyć w uroczystym obrzędzie poświęcenia tej drogiej dla nas statui ... Św. Jana Nepomucena. Amen”.

Po kilku latach od wydania „Historii Naszych Rodów…” mogę dopisać kolejne fakty dot. losów moich przodków Żmijewskich dictus Kuc. Dotarłem do aktu małżeństwa Józefy Żmijewskiej, córki Wojciecha i Barbary z Zaszczyńskich [s. 138 oraz od s. 147] z Piotrem Skowrońskim, s. Stanisława i Wiktorii z Majewskich. Dzięki temu dokumentowi poznałem miejsce urodzenia Józefy, a co za tym idzie miejscowość, w której po opuszczeniu Okuniewa żyli moi przodkowie. Muszę powiedzieć, że potwierdziły się moje przypuszczenia, bowiem Józefa urodziła się w 1830 roku [uwzględniając wiek określony w dokumencie i porę roku/czas narodzin w rodzinie Wojciecha] we wsi kościelnej Kopcie [powiat węgrowski]. Miejscowość ta po raz pierwszy pojawia się w kontekście jej matki Barbary Zaszczyńskiej [mojej 3x prababki]. W kościele w Kopciach chrzest przyjmuje jej pierwsze dziecko – syn Józef Mroczek (*1816 Gałki) po +Antonim - jej pierwszym mężu. Podejrzewałem, że po latach Barbara zabrała rodzinę w znane sobie strony.

Ślub Józefy i Piotra odbył się 13 kwietnia 1850 roku w Karniewie, a pobłogosławił ich związek tut. proboszcz ks. Ignacy Bartkowski. W tym czasie Wojciech Żmijewski, ojciec Panny  Młodej, mieszka ze swoją drugą żoną w Malinowie. Józefa Żmijewska przed ślubem pozostaje u swego starszego brata we wsi Łukowo [parafia Karniewo]. Nie znam jeszcze dzisiaj odpowiedzi na pytanie czy chodzi tu o ww. Józefa Mroczka, czy jej starszego brata zrodzonego już z Wojciecha Żmijewskiego? Świadkami na ślubie byli mieszkańcy Łukowa: Jan Rybiński (l. 44) Rachmistrz Dóbr Młodzianowskich wraz z Ignacym Lipiczyńskim (l. 25) Dyrektorem Fabryki Cukru. Piotr Skoworoński, określony został w dokumencie jako Fabrykant Wódki i Piwa, co wyznaczyło jego karierę zawodową na kolejne lata. Odnaleziony dokument nie odkrywa wszystkich rodzinnych tajemnic [lata 1826- 1832] ale znaczenie przybliża ich rozwiązanie. Wiem z całą pewnością, że droga do ich poznania prowadzi dzisiaj do Archiwum Państwowego w Siedlcach.

Mapa z oznaczeniem siedzib przedstawicieli rodu Boleściców w opracowaniu Roberta Żmijewskiego. Dobra Żmijewo - Boleściców Żmijewskich [oznaczone gwiazdką]. Siedziby przedstawicieli rodu, którzy otrzymali w 1408 roku przywilej swobód od Siemowita IV [kolor niebieski], pozostałe siedziby Boleściców [kolor zielony] oraz zachowane pamiątki po Boleścicach - głównie Żmijewskich [kolor pomarańczowy].

Relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi stronnictwami w wielkiej, jak i tej mniejszej „polityce” są niezmienne pomimo upływu lat, stuleci itd. Przykładem tego jest oprotestowanie przez grupę szlachciców - dokonanego na sejmiku w Raciążu- wyboru deputata do Trybunału Koronnego w Piotrkowie. Miasto, to w 1578 roku stało się jedną [obok Lublina] z siedzib sądu [Iudicium Generale Ordinarium Tribunalis Regni]. Do tej pory, to król Polski był najwyższym sędzią dla szlachty.

Ale wróćmy do Raciąża, który „… stanowił centralny powiat województwa płockiego. Był to czynnik, który obok wielu innych podnosił jego znaczenie w regionie. Z tego też powodu to właśnie w Raciążu odbywały się sejmiki, na które zjeżdżała się szlachta z całego województwa. Pierwszy taki zjazd odbył się 14 I 1512 roku. Sejmik odbywał się w kościele parafialnym, a czasem na przykościelnym cmentarzu. Zdarzało się, że obrady były burzliwe, a sejmik zrywano. Okres obrad stawał się prawdziwym świętem miasta. Przed kościołem pojawiały się kramy, a właściciele szynków odnotowywali ogromne zyski… „ [za Wikipedią]. Tu w 1740 roku podczas sejmiku grupa szlachty wystąpiła z „… Manifest[em] Antoniego Olszewskiego, działającego w imieniu swym i innych szlachciców wymienionych z imion i nazwisk odnośnie nieprawidłowości przy wyborze na sejmiku w Raciążu deputata do Trybunału Koronnego Piotrkowskiego …” [Tłum. Adam A. Pszczółkowski]. Zapiska wymienia następujących uczestników sejmiku: Franciszka i Wojciecha Olszewskich, Stefana Zdrojewskiego, Wawrzyńca Modzelewskiego, Marcina i Dominika Gołębiewskich, Jana Borzuchowskiego, Jakuba Rybickiego, Jakub Zakrzewskiego, Jana Trzcińskiego, Tomasza Drągowskiego, Jakuba Pszczółkowskiego, a także Szymona, Wojciecha i Jana Żmijewskich.

Choć na przełomie XVIII/ XIX wieku dobra Dybła [ziemia wiska] należą wyłącznie do Żmijewskich, to było tu zapewne kilku dziedziców [co najmniej dwóch?]. Tak jak różnie toczyły się losy poszczególnych rodzin, tak i w tej miejscowości nie było inaczej. Chyba o tej [mniej zamożnej] gałęzi rodziny jeszcze nie pisałem, a także nie byli oni do tej pory ujęci w moim zestawieniu genealogicznym. Ciekawe informacje na ich temat przynosi inwentarz sporządzony po śmierci Jan Żmijewskiego.

Jan, urodził się 31 grudnia 1748 roku we wsi szlacheckiej Dybła z rodziców: Tomasza Żmijewskiego (+1790 Dybła) i Marianny Gardockiej [w chwili obecnej nie mogę powiązać Tomasza z jego bezpośrednim przodkiem]. Pochodził z wielodzietnej rodziny, bowiem był jednym z jedenaściorga (!) rodzeństwa. W 1775 roku w Rajgrodzie żeni się z Marianną Sulewską i dalsze swe życie wiąże z dziedziczoną ziemią w Dyble.

Wg inwentarza sporządzonego w 1807 roku, Żmijewscy mieszkali w starym budynku z drzewa kostkowego w węgieł pobudowanego. Budynek składał się z dwóch izb, komory i sieni. Dach pokryty był słomą, nad którym górował komin, a wnętrze budynku było ogrzewane glinianym piecem. Drzwi było czworo, które były osadzone na żelaznych zawiasach z klamkami. W pierwszej izbie były dwa okna, zaś w mniejszej izdebce jedno. Wyposażenie domu było dość skromne – m.in. znajdowała się tam szafa, lóżko podwójne, stół ze stołkami, skrzynia opatrzona zamkiem, a także warsztat tkacki … no i jak na szlachecki dom przystało – pałasz, choć już stary i pozbawiony pochwy! W obejściu znajdowała się nowo pobudowana z drzewa przecieranego stodoła ze spichlerzem, obora i pięć chlewików z drzewa kostkowego. Rodzina dysponowała wozem dyszlowym oraz saniami. Dość pokaźnie przedstawiał się żywy inwentarz: gdzie była para koni, 4 woły, 2 krowy z cielętami, 1 nieuk, 8 owiec, 6 świń, 3 kozy, 3 kury, 4 kaczki oraz 5 gęsi. Jan i Marianna z Sulewskich Żmijewscy doczekali się co najmniej jednego syna, którym był Piotr (*1777 +1855) dziedziczący tu po rodzicach. W 1817 roku Piotr żeni się z Wiktorią Modzolewską pochodzącą ze wsi Modzele- Wądołowo, z która doczekali się co najmniej dwójki dzieci:  Anny (*1827 +1829) oraz Karoliny (*/+ 1829), które umierają pomiędzy 14- 20 kwietnia 1829 roku zapewne na jakąś grasująca w okolicy chorobę. Czy ta linia rodziny Żmijewskich z dóbr Dybła rzeczywiście wygasła na Piotrze, s. Jana - to już wyjaśnią przyszłe badania.

Genealogia:

1. Tomasz Żmijewski (+1790 Dybła) x Marianna Gardocka
1.1. Franciszek (*1745 Dybła)
1.2. Katarzyna (*1746 Dybła +1775 Dybła)
1.3. Jan (*1748 Dybła +1806 Dybła) x Marianna Sulewska
1.3.1. Piotr (*1777 Dybła +1855 Dybła) x Wiktoria Modzolewska
1.3.1.1. Anna (*1827 Dybła +1829 Dybła)
1.3.1.2. Karolina (*/+1829 Dybła)
1.4. Agnieszka Dorota (*1751 Dybła +1776 Dybła)
1.5. Adam (*1753 Dybła)
1.6. Magdalena (*1756 Dybła) x Franciszek Kleszczewski
1.7. Ewa (*1758) x Piotr Truszkowski
1.8. Petronella (*1761 Dybła)
1.9. Wiktoria (1763 Dybła) x Paweł Modzolewski
1.10. Franciszka (*1766 Dybła)
1.11. Marianna (*1768 Dybła)  x Marcin Milewski

Gdy koronawirus szaleje za oknem i pozostajemy [mam taką nadzieję] w swoich domach, to dobry czas na poznawanie rodzinnej historii i zatopienie się w archiwach dostępnych on-line. Można odnaleźć tam niezwykłe perełki, a jedną z nich właśnie dzisiaj odkryłem! Otóż, w księgach „Płockich Grodzkich Wieczystych Relacje” odnalazłem wpis z 1749 roku dotyczący braci Żmijewskich ze wsi Żmijewo- Pąki. Mowa tu o Ludwiku i Pawle, z których ten pierwszy to mój 5xpradziadek! Ludwik, był ojcem mojej 4xprababki Małgorzaty (*1760 +1798) – przyszłej żony Wawrzyńca Żmijewskiego dictus Kuc (*1736 +1796). Omawiany wyżej wpis opatrzony został odręcznym podpisem mojego przodka, co oczywiście stanowi dla mnie wspaniałą po nim pamiątkę! Wszystkim Wam życzę równie niespodziewanych odkryć, a w tym trudnym dla wszystkich czasie - trzymajcie się ciepło i niech omija was wirus!

Jest 12 kwietnia 1685 roku, rzecz dzieje się w Rogienicach k/ Włoszczowej, w dobrach należących od co najmniej drugiego pokolenia do Żmijewskich. Tu w obecności świadków, już wiekowy i złożony niemocą, spisuje swoją ostatnią wolę Stanisław Żmiiowski*: „W imię Pańskie Amen … przez wiarę świętą Rzymską katolicką, w której  jakom żył prawdziwie tak i z tego schodzę świata …”.
Wypowiadający te słowa Stanisław był synem Andrzeja - dobrze nam znanego dziedzica z Bolmina i Rogienic oraz Ogarki [Kalendarium: 18 listopada 2016]. Jak wskazuje dokument, Stanisław pełnił urząd podczaszego grabowieckiego. Ponadto, dowiadujemy się, że jego małżonka pochodziła z rodu Przecławskich i posiadali jedno dziecko – córkę Ludwinę, której przyszłość ojciec zabezpieczył tym testamentem. Jak wskazuje data sporządzenia, jak i data samej oblaty testamentu - Stanisław Żmiiowski umiera pomiędzy 12 kwietnia, a 22 lipca 1685 roku. Testament zawiera także informację o planowanym pochówku Stanisława w Jędrzejowie u Cystersów!

*pisownia nazwiska zgodna z jego zapisem w Testamencie.

Ps. Serdecznie dziękuję Markowi Zaborskiemu za odnalezienie i pomoc w dotarciu do tego wspaniałego i ważnego dokumentu!

Jak to dobrze zerknąć do źródła aby bezkrytycznie nie wierzyć w informacje zawarte w różnego rodzaju opracowaniach.  Otóż w pracy naukowej finansowanej w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2014 - 2018 - „Sumariusz Metryki Koronnej Księga MK 187” z Archiwum Głównego Akt Dawnych [w opracowaniu: Adama Korczyńskiego k. 1- 130, Wojciecha Krawczuka k. 130 – 242]* odnalazłem Stanisława Żmijewskiego, który okazał się być Szymonem!

*publikacja elektroniczna: historia.uj.edu.pl › documents › 9SumariuszMK187.pdf

Powyższy wpis [z 18 kwietnia] powstał za sprawą odnalezionego w księgach Płockich Grodzkich Wieczystych Relacjach, pod rokiem 1698, podpisu Stanisława Żmijewskiego złożonego własną ręką. Podjąłem wówczas próbę ustalenia kim był i gdzie dziedziczył ów Stanisław [jak wiemy tamten Stanisław okazał się być jednak Szymonem]. Na prezentowanym poniżej fragmencie księgi - opuszczono treść samego wpisu, wiec najprawdopodobniej  już nigdy nie dowiemy się w jakiej sprawie Stanisław stawał przed urzędem Ksiąg Płockich. W omawianym czasie odnajduję dwie osoby o takim imieniu dziedziczące we wsiach: Żmijewo- Kościelne oraz Olszewo- Tosie/ Olszewo- Bołąki i Olszewo- Borzymy (trzymane w zastawie).

Pomimo, że latami zgłębiam tajemnicę przynależności herbowej Żmijewskich ze Żmijewa, a także  pomimo odnalezienia w tym czasie kilku dowodów wskazujących na konkretny jego wizerunek- wciąż to wszystko nie rozwiewa do końca moich wątpliwości i zaczynam „dreptać w [przysłowiowym] miejscu”. Raptem w „Kurierze Warszawskim” z 1909 roku odnajduję taki o to tekst …

... Może wcale nie warto „wyważać otwartych już drzwi”? Redakcja gazety tak prosto wytłumaczyła i rozwiązała trapiącą mnie wciąż zagadkę i uczyniła to już ponad 100 lat temu … Ha, ha!

Dzisiaj to miejsce oddaję Robertowi Żmijewskiemu i zapraszam do lektury artykułu, który powstał dość spontanicznie i oczywiście wyszedł spod jego pióra: „ … Kiedy 3 lata temu kupiliśmy działkę w Królewie niedaleko Płońska zacząłem interesować się tą okolicą i jej historią. Zalajkowałem na FB związane z tym profile i strony. Jedną z nich jest "Gmina Nowe Miasto - czas mija, pamięć pozostaje", na którym kilka dni temu ukazał się post na temat śmierci najstarszego mieszkańca gminy Nowe Miasto. Jak pisze autor, zmarły Pan Eugeniusz Jakubiak wychował się na Żmijewie, kolonii Zawad B. Skąd taka nazwa? Znam tylko jeden powód, musiał osiedlić się tam jakiś Żmijewski, ale spytam autora wpisu. Autor wyjaśnił mi, że na wspomniane Żmijewo składały się trzy domy i wiatrak, wieś była wydzielona z majątku Gościmin, którego właścicielem był Wincenty Żmijewski. Ha! No to zaczynamy szperanie.

Wspólnie z naszym guru od badań nad historią Żmijewskich, Romanem przeszukaliśmy szybko Genetekę. Pierwsze wyniki pokazują, że w Gościminie w parafii Nowe Miasto urodziły się trzy osoby z ojca Wincentego Żmijewskiego i Konstancji z Klonowskich - Jerzy Stanisław w 1893, Tomira Flora w 1895 oraz Aleksander w 1907. Nie ma w tej parafii aktu małżeństwa Wincentego i Konstancji, więc mogli skądś przybyć w te okolice.

No dobrze, modyfikacja zapytania, szukam wszystkich dzieci z tego małżeństwa urodzonych gdziekolwiek. Jak rodzina była wielodzietna, to często można poznać drogę jaką przebyli ostatecznie osiadając w danym miejscu. A ta rodzina była wielodzietna. Mieli trzynaścioro. Ostatnie troje urodziło się w Gościminie, ale wcześniej dzieci rodziły się w Ciechanowie, Kownatach Żędowych, Kownatach Borowych. Pierwsza siódemka z tego licznego rodzeństwa urodziła się w Goryszach. Oho, znam to miejsce, myślę sobie, ale ok, szukam dalej.

Znalazłem też akt małżeństwa Wincentego Franciszka, bo okazuje się, że takie miał drugie imię, z Konstancją Klonowską, brali oni ślub w 1870 roku w Ciechanowie, to była parafia do której należały Gorysze. OK, w akcie małżeństwa nie ma imion rodziców Wincentego, kolejna modyfikacja zapytania i Geneteka wyrzuca wszystkie akta urodzeń z kombinacją Wincenty Żmijewski, tylko jeden ma na drugie Franciszek, urodził się w...? W Goryszach w 1843 roku ...

To nasz Wicuś. Imiona rodziców już są: ojciec Jan Żmijewski i Balbina z Goryszewskich. Idziemy dalej, modyfikacja zapytania, mam akt małżeństwa z 1839 Jana Żmijewskiego syna Marcina i Heleny z Rykaczewskich oraz Balbiny Goryszewskiej córki Stanisława i Marianny Bóbr. Ha! Stanisław Goryszewski herbu Ciołek i Marianna Bóbr herbu Ślepowron to moi 4xpradziadkowie. Okazuje się, że dwie z sześciu córek wydali za panów Żmijewskich, jedna Bogumiła primo voto Pszczółkowska wyszła za mojego przodka Teofila, a druga Balbina, za Jana, którego syn pod koniec XIX wieku ostatecznie osiadł 12 km od miejsca w którym kupiłem dom ...".

Chciałbym krótko nawiązać do wpisu z 9 maja br., otóż sześć lat wcześniej „Kurier Warszawski” także publikował informację na temat herbów, którymi pieczętowali się Żmijewscy. Wymieniony jest oczywiście Ślepowron oraz Sreniawa [Srzeniawa, Szreniawa], herb który pojawił się w kontekście Żmijewskich w XIX wieku - ot tak „z kapelusza” za sprawą Heroldii KP.

W końcu ubiegłego roku skontaktował się ze mną Pan Maksym Bielawski z Ukrainy i podzielił się swoimi informacjami i dokumentami [które odnalazł w archiwach Żytomierza i Kijowa]  dotyczącymi oczywiście Żmijewskich/ Żmijowskich. Babcia Pana Maksyma pochodzi w prostej linii od Wacława Żmijowskiego (+1636) – łowczego  kijowskiego [opisywanego już w Kalendarium w 2018 roku]. Poniżej prezentuję fragment jednego z dokumentów, który niech będzie zapowiedzią przyszłej opowieści o tej gałęzi rodu. Dokument, to pismo na papierze aktowym, opatrzone stemplem – cena 2 ruble.
„Za rozkazem Jego Imperatorskiej Mości Nr 24. Wypis z Protokołu Dzieł Wywodowych Zgromadzenia Szlacheckiego Guberni[i] Wołyńskiej. Roku 1824, miesiąca lutego, 18 dnia. Wołyńskie Szlacheckie Deputackie Zgromadzenie rozpatrzywszy Dokumenta Rodowitość Szlachecką probujące Obywatela Powiatu Żytomierskiego W[ielmożnego] Antoniego, syna Piotra Żmijowskiego* przy Prośbie przez tegoż podanej złożone jako to: Roku 1640, dnia 11 sierpnia w Aktach grodzkich Powiatu Żytomierskiego w połowie Dóbr wsi Kuchar WW[ielmożnych] Wacława** i Anny z Kowalkowskich Żmijowskich Małżonków, dziedziczne i przez tychże zapisem zastawnym UU[urodzonym] Teodorowi i Katarzynie z Gronowskich Denysowiczom Małżonkom za sumę 2 tysięcy złotych polskich na lat 3 wypuszczoną na rzecz i osoby tychże UU[urodzonych] Denysowiczów obwołanej przez Woźnego Possesji zeznaną Relacją …”.

*wywiedziony z herbem [oczywiście] Ślepowron
**Wacław, to syn Wacława [seniora] Żmijowskiego – łowczego kijowskiego

W czerwcu 1901 roku na gruntach plebańskich w Żmijewie pojawili się dwaj koniokradzi. Ich łupem padły dwa  konie należące do ks. Grzegorza Dziubackiego (*1837 +1907). Zwierzęta zdołali spieniężyć w oddalonym o ok. 50 km Bieżuniu, a sami ukryli się pod Szreńskiem. Poniżej relacja z tych wypadków opublikowana przez „Kurjer Warszawski: Dodatek poranny”. To dopiero się czyta - żadnego RODO !

W sierpniu byłem z krótkim pobytem w Bolminie k/ Małogoszcza położonym w województwie świętokrzyskim. Wieś jest pięknie  usytułowana pomiędzy Górą Bocheńską, a Grząbami Bolmińskimi. Z początkiem XVII wieku trafiła ona w ręce Żmijewskich. Ale to już wiemy z wcześniejszych wpisów w „Kalendarium”. We wzmiankowanej wsi szczególnie interesował mnie kościół, na murach którego do dnia dzisiejszego przetrwała tablica epitafijna ufundowana w 1633 r. Jej fundatorem był dziedzic tych dóbr - Andrzej Żmijewski [tablica umieszczona jest na prawo od strony frontowej świątyni]. No i wypada zapamiętać, że to epitafium jest bardzo ważne dla historii Naszego rodu, stanowi bowiem bezpośrednie potwierdzenie przynależności Żmijewskich do Boleściców. Budowę kościoła ok. 1602 r. rozpoczął poprzedni właściciel Bolmina – Jan Brzeski h. Ciołek. Pobudowaną świątynię p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny - w 1617 roku konsekrował bp krakowski Tomasz Oborski h. Pierzchała.

Na koniec dodam, że systematycznie wzbogacam swoją wiedzę na temat tej gałęzi rodziny Żmijewskich. Dzięki pomocy Marka Zaborskiego jestem w posiadaniu m.in. popisów tamtejszej szlachty z 1624 i 1636 roku, które wymieniają Andrzeja Żmijewskiego. Kolejnym źródłem, w którym występują Żmijewscy są np. księgi grodzkie z lat 1638- 1639.

"... Konstytucja 1921 roku może nie uznała szlachectwa jako instytucji państwowej, ale nic sprawić tego nie zdoła by istniejąca de facto szlachta polska istnieć przestała. Istnieje ona w Was i przez Was. Dopóki Wy siebie za szlachtę uważacie, dopóki świadomi jesteście odziedziczonej tradycji obowiązków ciążących na Was, z urodzeniem Waszym związanych, dopóty istnieje szlachta ...". Ludgard hr. Grocholski - Do szlachty polskiej, [w:] Herold, 1930.

Członkami Związku Szlachty Polskiej są także przedstawiciele rodzin Żmijewskich.

W lutym br. uzupełniłem częściowo historię swojej rodziny, a dzisiaj chciałbym przedstawić kolejne fakty do opisywanego wcześniej okresu. Mój przodek, Wojciech Żmijewski dictus Kuc, przybywa na teren ziemi liwskiej do dóbr Gałki [parafia Kopcie] prawdopodobnie jesienią 1826 roku. Dobra te do XVIII wieku należą do rodziny Gałeckich, a następnie obejmuje je rodzina Popielów. Zapewne, gdy właścicielem tych dóbr jest Ignacy Popiel h. Sulima, mój praprapradziadek podpisuje kontrakt  i pozostaje w Gałkach w obowiązku Ekonoma. 10 lipca 1828 roku na świat przychodzi kolejny syn Wojciecha i Barbary z Zaszczyńskich – Alexy [Aleksy] Żmijewski. Po trzech latach kontrakt z Wojciechem zostaje przedłużony – obejmuje posadę Ekonoma w folwarku Kopcie należącym do dóbr Gałki i tu zamieszkuje z rodziną. W tym miejscu mogę wreszcie rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące narodzin jego córki Józefy [zobacz wpis z 2 lutego br.].  Otóż dziewczynka urodziła się 28 stycznia 1831 roku, a na chrzcie świętym otrzymała imiona Józefa Ludwika ! W dorosłym życiu posługiwała się wyłącznie pierwszym imieniem, stąd miła niespodzianka jaką przynosi jej akt chrztu. Warto wspomnieć, że jej ojcem chrzestnym był Piotr Mroczek – znany już nam z Zabrańca [RŻ, Historia naszych rodów…, s. 130.]. Dzieci zostają ochrzczone w Kopciach, w drewnianej świątyni pobudowanej z fundacji Wiktora Felicjana Cieszkowskiego h. Dołęga [sędzia liwski a następnie kasztelan tej ziemi]. Wojciech wraz z rodziną po wygaśnięciu drugiego kontraktu, tj. jesienią 1832 roku przenosi się do Dzierżanowa pod Jadowem. Na zakończenie dodam, że w Gałkach pozostaje co najmniej do 1840 roku przybrany syn Wojciecha – Józef Mroczek (s. Antoniego i Barbary z Zaszczyńskich) jako Rządca tych dóbr.

Ps.  W 1876 roku w miejsce drewnianego dworu- pobudowano murowany wg projektu Bolesława Pawła Podczaszyńskiego. Obecnie dwór w Gałkach jest własnością Państwa Gujskich h. Doliwa.

Wśród dziedziców ze Żmijewa pojawia się imię Trojan, które jest pochodzenia łacińskiego [Troianus]. Było imieniem dość popularnym wśród Boleściców, bowiem kilku rycerzy o tym imieniu jest odbiorcami przywileju rodowego z 1408 roku nadanego przez księcia Siemowita IV. W samym Żmijewie na przestrzeni ok. stu lat było co najmniej trzech dziedziców o tym imieniu. Pierwszy pojawia się już w 1411 roku, kiedy wraz z braćmi [?] staje się współwłaścicielem zastawu na części dóbr Olszewo. Następnie jeszcze kilka razy w źródłach przewija się jago imię, aż do 1440 roku – kiedy to po raz ostatni Trojan (I) pojawia się przy transakcji z Janem z Troszyna. Nabywa wieś Kurpie i staje się tym samym protoplastą rodu Kurpiewskich h. Boleścic.

O kolejnym Trojanie (II), s. Pawła - wiadomo, że w 1479 roku wraz z braćmi Szawłem i Michałem występuje wśród odbiorców potwierdzenia przywileju z 1378 roku. Umiera przed 1497 rokiem, ponieważ wtedy to występuje po nim wdowa, której własność „próbował” skonfiskować król Jan Olbracht. Jej imię poznajemy w 1519 roku, kiedy źródła wymieniają Annę jako wdowę po Trojanie (II). Najprawdopodobniej właśnie ten dziedzic na Żmijewie był założycielem, istniejącego po dziś dzień działu/wsi Żmijewo-Trojany - wzmiankowanego po raz pierwszy w 1531 roku.

Z kolei Trojan (III) był ojcem Bartłomieja, Marcina oraz Jana- przyszłego księdza, który w 1519 roku wymieniany jest jako wikary w Żmijewie, a przed  1542  jako proboszcz w Mławie. Najprawdopodobniej tenże Trojan (III) migruje na Podkarpacie i w 1543 roku pojawia się po raz pierwszy w Sanoku. Dzięki uprzejmości Pani Van Giekenowa mogę zaprezentować fragment dokumentu pochodzący z akt grodzkich sanockich, a sporządzony w święto św. Wojciecha 1543 roku, w którym występuje Trojan (III) Żmijewski. Po raz ostatni wymienia jego osobę Metryka Koronna z 1564 roku jako  burgrabiego zamku sanockiego.

Zapraszam do lektury krótkiego fragmentu gazety z 1889 roku. Dziennikarz „Gazety Świątecznej” odnosząc się w artykule do negatywnej opinii (panującej w przestrzeni publicznej) o szlachcie zagrodowej - jako jej pozytywny przykład opisuje stosunek okolicznej szlachty ze Żmijewa do szeroko pojętej nauki i jej otwartości na wiedzę oraz otaczający ją świat.

Za sprawą niejakiego Świętego Mikołaja dostał się w moje ręce reprint książki Władysława Smoleńskiego „Szkice z dziejów szlachty mazowieckiej”. Była ona pierwotnie wydana w 1908 roku nakładem autora. Smoleński pochodził ze szlachty mazowieckiej- stąd jego zainteresowanie tą tematyką. Jak sam pisze: „… Pracę nad dziejami szlachty mazowieckiej, podjętą w zaraniu działalności pisarskiej, przerwały badania w innym kierunku. Z myśli powziętej w młodości, i z materiałów, gromadzonych od dawna powstały obecne szkice …”. Nas zainteresują szczególnie zawarte w książce nawiązania do ziemi zawkrzeńskiej i ciechanowskiej. Znajdziecie tam między innymi informację o elekcji pod Wolą w 1697 roku [autor błędnie podaje rok 1669 ?], na którą jak pisze autor: "ruszyły całe gniazda … szlachty". Tylko ze Żmijewa obecnych było 8 Żmijewskich. Oczywiście historia przechowała ich imiona- byli to: Antoni, Abraham, Grzegorz, Maciej, Szymon, Paweł, Tomasz i Wojciech. Szlachta mazowiecka poparła Sasa Fryderyka Augusta, który jako August II Mocny był królem Polski w latach 1697-1703 oraz 1709- 1733. Polecam lekturę tej książki, pomimo tego, że autor miejscami nie szczędzi gorzkich i ostrych słów kierowanych pod adresem Mazurów.